Chuyển đổi năng lượng xanh - kinh tế xanh ngành công nghiệp và một số vấn đề đặt ra

Chiều 24/5, Báo Xây dựng (Bộ Xây dựng) phối hợp với Sở Xây dựng, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Ban Quản lý khu công nghiệp tỉnh Bắc Ninh sẽ tổ chức Diễn đàn “Thực trạng và giải pháp chuyển đổi năng lượng xanh - kinh tế xanh ngành công nghiệp”.

Thực trạng ở Việt Nam

Biến đổi khí hậu đã trở thành xu thế không thể đảo ngược, thách thức lớn nhất đối với nhân loại, đã và đang tác động đến mọi mặt kinh tế, chính trị, ngoại giao, an ninh toàn cầu... Mỗi quốc gia phải chủ động thích ứng, nhằm hạn chế các tác động tiêu cực, có trách nhiệm giảm phát thải khí nhà kính theo đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) thực hiện Thỏa thuận Paris về biến đổi khí hậu kể từ năm 2021 trở đi nhằm giữ cho mức tăng nhiệt độ toàn cầu ở ngưỡng 1,5 độ C vào cuối thế kỷ này.

Để đạt mức phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050 là mục tiêu phát triển tất yếu của thế giới và Việt Nam, chủ yếu thông qua chuyển đổi năng lượng mạnh mẽ, phát triển phát thải thấp. Sự thay đổi mới tác động lớn đến thương mại, đầu tư toàn cầu kể từ sau Hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (Hội nghị COP26). Do đó, giảm phát thải khí nhà kính, chuyển đổi sang năng lượng sạch, tái tạo là cơ hội để thúc đẩy tái cấu trúc nền kinh tế theo hướng bền vững, nắm bắt thời cơ nâng cao sức cạnh tranh của nền kinh tế và tận dụng các cơ hội hợp tác thương mại, đầu tư cho phát triển.

Tại Việt Nam, ngày 26/7/2022, Chính phủ ban hành Quyết định số 896/QĐ-TTg phê duyệt Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050 căn cứ Nghị quyết số 06/NQ-CP ngày 21/1/2021 của Chính phủ ban hành chương trình hành động của Chính phủ chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu, tăng cường quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường.

Tiếp nối sự kiện chuyển đổi xanh ngành Công nghiệp lần thứ 3, Báo Xây dựng tiếp tục phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức diễn đàn này, với sự tham gia của đại diện lãnh đạo Bộ Xây dựng, Bộ Tài Nguyên và Môi trường, Bộ Khoa học và Công nghệ, Bộ Công Thương, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Ban Quản lý khu công nghiệp tỉnh Bắc Ninh, Hiệp hội Bất động sản Việt Nam, Hiệp hội Nhà thầu xây dựng Việt Nam, Hiệp hội Vật liệu xây dựng, Hiệp hội Công nghiệp và các Hội ngành nghề liên quan... để tập trung thảo luận lộ trình chuyển đổi xanh, hướng tới chiến lược giảm phát thải.

Trên cơ sở đó, diễn đàn đưa các giải pháp đột phá từ các nhà quản lý, chuyên gia, đại diện doanh nghiệp về sử dụng dữ liệu phát thải, những giải pháp xanh từ hệ sinh thái tác động đến việc xây dựng lộ trình chuyển đổi xanh cho doanh nghiệp, tiếp cận nguồn vốn hỗ trợ chuyển đổi xanh, ứng dụng các vật liệu xây dựng thân thiện với môi trường, hạn chế phát thải khí nhà kính, ứng dụng năng lượng tái tạo, thiết bị công nghệ nhằm giảm phát thải khí nhà kính...

Mặt khác, diễn đàn chia sẻ những kinh nghiệm thực tế từ những đơn vị đã có hành động hướng tới trung hòa carbon và trưng bày triển lãm năng lượng sạch, công nghệ chuyển đổi xanh, vật liệu xây dựng xanh… Diễn đàn cũng tăng cường công tác thông tin tuyên truyền phục vụ nhiệm vụ chính trị và phát triển bền vững của Bộ Xây dựng.

Hành trình dài và đầy thách thức để chuyển đổi xanh ngành công nghiệp

Phát biểu tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Nguyễn Tường Văn cho biết, tăng trưởng xanh, chuyển đổi năng lượng, giảm phát thải khí nhà kính đã trở thành xu hướng tất yếu trên toàn cầu. Đây là cơ hội để Việt Nam phát triển, tái cơ cấu lại các nền kinh tế theo hướng xanh, giảm phát thải khí nhà kính và bền vững.

Phát triển kinh tế theo hướng xanh hóa đã được Đảng và Nhà nước quan tâm ngay từ những năm Việt Nam bắt đầu thực hiện công cuộc Đổi mới, đặc biệt là từ khi chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế gắn với cơ cấu lại nền kinh tế theo tinh thần của Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XII, gắn phát triển nhanh với phát triển bền vững dựa vào khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, hạn chế sử dụng tài nguyên không có khả năng tái tạo. Nhiều định hướng, chiến lược về tăng trưởng xanh, phát triển bền vững cũng đã được ban hành tạo điều kiện thuận lợi để chuyển đổi sang nền kinh tế xanh.

Triển khai các chủ trương của Đảng, Nhà nước nêu trên, Chính phủ Việt Nam đang rất nỗ lực để vừa phát triển kinh tế bền vững vừa đảm bảo thực hiện các cam kết tại Hội nghị các Bên tham gia công ước khung của Liên hợp quốc (COP), đặc biệt là cam kết đóng góp có trách nhiệm về thực hiện các hành động giảm phát thải khí nhà kính cùng cộng đồng quốc tế. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu giai đoạn đến năm 2050 của Việt Nam và Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh, trong đó xác định cụ thể các biện pháp giảm phát thải khí nhà kính mạnh mẽ với mục tiêu và lộ trình để đạt phát thải ròng về “0” vào năm 2050. Việt Nam cũng cập nhật đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) năm 2022 với mục tiêu giảm phát thải không điều kiện đến năm 2030 lên đến 15,8% và mục tiêu có điều kiện (với sự hỗ trợ của quốc tế) lên đến 43,5% so với kịch bản phát triển thông thường. Với mục tiêu này, các bộ, ngành đều phải xây dựng kế hoạch và nỗ lực thực hiện cắt giảm phát thải khí nhà kính vào năm 2030, hướng đến trung hòa các-bon, đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050. Đây đều là những mục tiêu rất tham vọng nhưng cũng đầy thách thức, đòi hỏi nguồn lực về tài chính và công nghệ vô cùng lớn.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Tường Văn, để giải quyết các vấn đề nêu trên trước mắt và lâu dài, cơ quan quản lý Nhà nước Trung ương và địa phương cần tiếp tục đẩy mạnh kiến tạo thể chế, chính sách cho tăng trưởng xanh đến năm 2030 định hướng đến năm 2050 ở Việt Nam; tăng cường đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế theo chiều sâu dựa trên khoa học công nghệ và đổi mới, sáng tạo; Xây dựng chính sách, công cụ về huy động nguồn vốn cho phát triển nhanh và bền vững; Hoàn thiện khung khổ pháp lý cho trái phiếu xanh và bảo hiểm xanh; Hoàn thiện khuôn khổ pháp lý cho tín dụng xanh và ngân hàng xanh. Và cuối cùng là nâng cao khả năng tiếp cận tài chính xanh.

Đối với Ngành Xây dựng, đóng góp vào phát thải khí nhà kính quốc gia từ hai nguồn chính. Nguồn thứ nhất là phát thải từ quá trình công nghiệp gọi tắt là IP (phát thải khí nhà kính thông qua các phản ứng hóa học) trong sản xuất vật liệu xây dựng, phần lớn là sản xuất xi măng, khí nhà kính phát thải trong quá trình nung clinker. Nguồn phát thải thứ hai từ quá trình sử dụng năng lượng là nhiên liệu hóa thạch cho các hoạt động và vận hành sản xuất, thương mại gọi là phát thải trực tiếp, thuộc nhóm phát thải năng lượng.

Theo số liệu kiểm kê, tổng phát thải khí nhà kính đối với sản xuất vật liệu xây dựng năm 2014 là 59,91 triệu tấn CO2 tương đương và năm 2022 là 101,89 triệu tấn CO2 tương đương. Sản xuất vật liệu xây dựng, xi măng sử dụng năng lượng và lượng lớn nhiên liệu hóa thạch, đất sét. Bên cạnh đó, việc phát thải từ quá trình sử dụng điện lưới cho các hoạt động sản xuất, thương mại đã được tính đến trong hệ thống kiểm kê quốc gia thuộc nhóm sản xuất năng lượng và được xem là phát thải gián tiếp. Việc giảm nhu cầu sử dụng điện trong hoạt động sản xuất cũng sẽ đóng góp vào giảm nhu cầu sản xuất năng lượng và giảm phát thải khí nhà kính.

Nhằm hiện thực hóa các mục tiêu đề ra, Thứ trưởng Nguyễn Tường Văn cho biết, Bộ Xây dựng đã ban hành Kế hoạch hành động của ngành Xây dựng ứng phó với BĐKH giai đoạn 2022-2030, tầm nhìn đến năm 2050 thực hiện cam kết của Việt Nam tại hội nghị lần thứ 26 các bên tham gia công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (COP 26) và Quyết định giao nhiệm vụ cho các đơn vị triển khai Kế hoạch hành động quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030 và Đề án về những nhiệm vụ, giải pháp triển khai kết quả Hội nghị lần thứ 26 các Bên tham gia Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu với mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính trong xây dựng công trình, sản xuất vật liệu xây dựng, phát triển đô thị, hạ tầng kỹ thuật đô thị xanh, chống chịu với biến đổi khí hậu và giảm phát thải khí nhà kính.

Ngoài ra, Bộ Xây dựng đang sớm hoàn thiện văn bản pháp lý về quy chuẩn, tiêu chuẩn, định mức kinh tế kỹ thuật. Bộ tiêu chí hướng dẫn thiết kế công trình xanh cần được thường xuyên rà soát, bổ sung, chỉnh sửa, ban hành mới để thúc đẩy, hỗ trợ thực hiện thiết kế, thi công và vận hành các dự án, công trình xanh, công trình hiệu quả năng lượng đạt các tiêu chuẩn, chứng nhận về sử dụng hiệu quả năng lượng, tài nguyên, phát thải thấp, trung hòa carbon.

Đáng chú ý, về nguồn nhân lực, cần tăng cường nhận thức, nâng cao năng lực chuyên môn cho các đối tượng liên quan đáp ứng các yêu cầu về quản lý, nghiên cứu, tư vấn thiết kế, thi công xây dựng, đánh giá, chứng nhận, quản lý vận hành các dự án, công trình, sản phẩm vật liệu xây dựng xanh, thân thiện với môi trường.

Đối với doanh nghiệp, việc đạt được tính bền vững là một hành trình dài và đầy thách thức, mỗi đơn vị cần vạch ra lộ trình rõ ràng và cụ thể để tối ưu nguồn lực và nắm bắt cơ hội. Việc thực hiện kiểm kê khí thải nhà kính được xem là nền tảng quan trọng giúp doanh nghiệp nhận định số liệu phát thải, từ đó làm cơ sở để nhà quản trị hoạch định chiến lược giảm phát thải có lộ trình và hiệu quả.

Đối với người dân cũng như doanh nghiệp là trung tâm trong chuyển đổi xanh, cần tích cực hơn nữa trong việc góp phần xanh hóa khi tham gia chuỗi giá trị sản xuất thông qua tiêu dùng, sinh hoạt, lao động bền vững, nâng cao chất lượng cuộc sống, bảo vệ sức khỏe cộng đồng.

Phát biểu tại diễn đàn, đồng chí Vương Quốc Tuấn, Ủy viên dự khuyết Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch thường trực Ủy ban nhân dân tỉnh Bắc Ninh khẳng định, cùng với mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội, tỉnh Bắc Ninh luôn chú trọng tới bảo vệ môi trường hướng đến mục tiêu phát triển bền vững.

Tuy nhiên, lãnh đạo tỉnh Bắc Ninh cũng thẳng thắn nhìn nhận phát triển kinh tế xanh, tăng trưởng xanh nói chung và vấn đề chuyển đổi năng lượng xanh, kinh tế xanh trong ngành công nghiệp trên địa bàn tỉnh vẫn còn những hạn chế như ô nhiễm công nghiệp làng nghề, vấn đề chuyển đổi công nghệ cao, công nghệ sạch của doanh nghiệp.

Thông qua diễn đàn, tỉnh Bắc Ninh mong muốn nhận được các ý kiến của các Ban, bộ, ngành Trung ương, các chuyên gia, nhà khoa học đóng góp cho tỉnh thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững, kinh tế xanh, tăng trưởng xanh, sản xuất xanh, để Bắc Ninh có thể là một hình mẫu tiêu biểu của cả nước về phát triển kinh tế xanh, bền vững.

Tại diễn đàn, các nhà quản lý, chuyên gia, doanh nghiệp đã chia sẻ thông tin, kinh nghiệm về triển khai thực hiện các hoạt động kiểm kê khí nhà kính; các giải pháp xanh giảm phát thải; ứng dụng vật liệu xây dựng tiết kiệm năng lượng, thân thiện với môi trường. Đồng thời, áp dụng giải pháp thiết kế cho công trình xây dựng để tận dụng tối các yếu tố có lợi của thiên nhiên; ứng dụng năng lượng tái tạo, thiết bị công nghệ phát thải các bon thấp; tiếp cận nguồn vốn xanh…