Công nghệ đưa thế giới vào một “cuộc chiến” mới

“Thương vong” mới nhất là TikTok, một ứng dụng video phổ biến với thanh thiếu niên và có hàng trăm triệu người dùng trên khắp các thị trường như Ấn Độ và Hoa Kỳ. Ứng dụng này thuộc sở hữu của một công ty Trung Quốc, nhưng được điều hành bởi một CEO người Mỹ. Vụ tấn công lớn đầu tiên xảy ra vào tháng trước, TikTok bị chặn ở Ấn Độ sau khi quốc gia này có đụng độ biên giới căng thẳng với Trung Quốc, khiến ít nhất 20 binh sĩ Ấn Độ thiệt mạng.

Cuộc chiến công nghệ giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc làm cho thị trường công nghệ toàn cầu chao đảo. (Ảnh: Internet)

Sau đó, vào thứ Hai tuần trước, chính quyền Mỹ cho biết, sẽ xem xét việc cấm ứng dụng này vì họ coi đây có thể là mối đe dọa đối với an ninh quốc gia. Tuy nhiên, việc xem xét này đã tạm thời lắng xuống khi Tiktok cho biết họ sẽ rời Hồng Kông vì lo ngại về luật an ninh quốc gia mà Trung Quốc áp đặt đối với thành phố này.

“Việc Tiktok trở thành một nền tảng công nghệ toàn cầu thực sự trở nên khó khăn hơn”, Dipayan Ghosh, đồng Giám đốc Dự án Dân chủ và Nền tảng Kỹ thuật số tại Trường Harvard Kennedy, nói.

Cuộc chiến lúc này giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, hai nền kinh tế lớn nhất thế giới liên quan đến những nền tảng công nghệ cốt lõi. Đó là trí tuệ nhân tạo (AI), mạng di động 5G và các công nghệ khác. Mặc dù hai cường quốc này có những mối quan hệ kinh tế quan trọng, nhưng những căng thẳng gần đây về “an ninh quốc gia” đã đẩy chính phủ và doanh nghiệp hai bên xem xét nghiêm túc về các dự định hợp tác trong tương lai.

Xung đột của hai cường quốc hàng đầu, đang dần lan đến các cường quốc toàn cầu khác là đối tác của họ họ. Ví dụ, Anh quốc, đang xem xét lại quyết định “cho phép Huawei của Trung Quốc xây dựng mạng 5G của mình”. Đánh giá đó được đưa ra sau khi Hoa Kỳ, quốc gia nhiều lần có chỉ trích nhắm vào Huawei. Đồng thời áp đặt các biện pháp trừng phạt đối với công ty này với mục tiêu ngăn các công ty khác cung cấp các chipset (bộ vi xử lý) mà Huawei cần để xây dựng thế hệ công nghệ tiếp theo.

Cuộc ganh đua gay gắt

Hoa Kỳ và Trung Quốc trong nhiều thập kỷ đã có những quan điểm trái ngược nhau về cách sử dụng công nghệ. Trong khi IBM và Microsoft tìm kiếm sự đổi mới của chính phủ Mỹ từ những năm 1980, thì Trung Quốc lại đặt nền móng cho sự phát triển của Great Firewall (Vạn lý tường lửa) – một cơ chế kiểm duyệt khổng lồ, nhằm loại bỏ nội dung không có lợi cho chính quyền ở mọi nơi trên internet. Kể từ đó, Trung Quốc đã tạo ra một mạng internet khép kín và có kiểm soát, tìm đối tác từ các quốc gia cũng có sự kiểm soát internet tương tự: Chẳng hạn, Nga đã chuyển sang tái cấu trúc và khôi phục mạng internet “có sự kiểm duyệt” với sự hỗ trợ của công nghệ Trung Quốc.

Trung Quốc đang xây dựng cho môi trường internet của mình bằng một Great Firewall. Ảnh: (China-briefing)

Các khoản đầu tư của Trung Quốc vào công nghệ ngày càng tăng trong những năm gần đây, với tham vọng “Made in China 2025”. Kế hoạch đầy tham vọng này của Bắc Kinh nhằm làm giảm sự phụ thuộc vào công nghệ nước ngoài. Trung Quốc đã chi hàng tỷ đô la cho các lĩnh vực như mạng không dây 5G, vi mạch và robot. (Ví dụ, năm ngoái, quốc gia này đã nhập khẩu bộ vi xử lý (chipset) trị giá 306 tỷ USD, tương đương 15% tổng giá trị nhập khẩu của cả nước.) Hoa Kỳ đã đáp trả bằng cách tìm cách hạn chế bước tiến của Trung Quốc. Chính quyền Trump đã cáo buộc Trung Quốc đánh cắp công nghệ Mỹ, một vấn đề trọng tâm của cuộc chiến thương mại, điều này tạo ra “bức tranh màu tối” cho mối quan hệ giữa hai bên kể từ năm 2018. Phía Trung Quốc đã nhiều lần phủ nhận các cáo buộc đó và cho rằng bất kỳ bí mật công nghệ nào được đưa ra, đều là một phần của thỏa thuận đã được hai bên đồng ý. Hoa Kỳ cũng đã áp đặt các lệnh trừng phạt đối với các công ty công nghệ nổi tiếng của Trung Quốc và thực hiện các bước nhằm hạn chế việc Bắc Kinh tiếp cận thị trường rộng lớn của Mỹ.

Khi Washington leo thang cuộc chiến chống Bắc Kinh, hợp tác công nghệ quốc tế dường như ngày càng biến mất. “Bắc Kinh đã kết luận rằng việc mất đi sự hợp tác là không thể tránh khỏi”, Ian Bremmer và Cliff Kupchan, chủ tịch của Eurasia Group (một công ty tư vấn rủi ro chính trị được thành lập vào năm 1998, có trụ sở tại New York), viết trong một báo cáo được công bố đầu năm nay. Lưu ý rằng, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đang kêu gọi nước này phá bỏ sự phụ thuộc công nghệ vào Hoa Kỳ.

“Trung Quốc sẽ mở rộng nỗ lực định hình lại ngành công nghệ, thương mại và tài chính quốc tế để thúc đẩy tốt hơn lợi ích của mình trong một thế giới ngày càng phân hóa”, họ viết.

“Bức tường Berlin ảo”

Khi mối quan hệ giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới xấu đi, một số nhà phân tích cảnh báo rằng sự phân cực sẽ xảy ra đối với các cường quốc khác, nơi có các công ty công nghệ hoạt động xuyên biên giới.

Các nhà phân tích của Eurasia Group đã viết rằng “Bức tường Berlin ảo mới” sẽ thúc đẩy các nền các nền kinh tế khác trên thế giới phân chia thành các bên. Họ cho biết, ví dụ, các đồng minh truyền thống của Mỹ như Đài Loan và Hàn Quốc, có thể nghiêng về Trung Quốc vì họ cung cấp chất bán dẫn tiên tiến. Đó là một lợi thế cho các công ty Trung Quốc nhằm cạnh tranh với các đối thủ toàn cầu.

“Cả Mỹ và Trung Quốc đều chứng minh rằng họ sẵn sàng “chiến tranh hóa” chuỗi cung ứng và thương mại toàn cầu”, các nhà phân tích nói thêm.

Căng thẳng toàn cầu cũng đang khiến các nước coi các công ty công nghệ là “các ngành công nghiệp quốc gia chứ không phải các tác nhân mang tính toàn cầu”, Samm Sacks, một thành viên cao cấp tại Trung tâm Paul Tsai của Trường Luật Yale (Hoa Kỳ), chuyên nghiên cứu về an ninh mạng và quan hệ Mỹ-Trung cho biết.

Hơn một năm nay, Washington liên tục gây sức ép với các đồng minh để ngăn chặn các nước này không sử dụng thiết bị viễn thông 5G của Trung Quốc. Chiến dịch đó có thể tạo ra một số kết quả ở châu Âu: Chính quyền Anh tuần trước cho biết các lệnh trừng phạt của Mỹ đối với Huawei có thể sẽ làm tổn hại khả năng tồn tại của công ty này với tư cách là nhà cung cấp mạng 5G cho nước này. Trong một diễn biến tương tự được Reuters đưa tin hôm thứ Năm rằng, công ty viễn thông lớn nhất của Ý đang loại trừ Huawei ra khỏi cuộc đấu thầu thiết bị 5G.

Huawei là một ví dụ điển hình của căng thẳng công nghệ toàn cầu. (Ảnh: Shutterstock)

Sự tiến bộ của công nghệ ở các nơi khác trên thế giới cũng cho thấy rằng có “sự phát triển, nhiều kịch bản” vượt ra ngoài sự cạnh tranh giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, theo Kislaya Prasad, giáo sư nghiên cứu tại Trường Robert H. Smith của Đại học Maryland (Hoa Kỳ).

Kislaya Prasad lấy ví dụ Ấn Độ, nơi các ngành công nghiệp địa phương đang phát tăng trưởng một cách mạnh mẽ, đồng thời cơ hội về một thị trường internet rộng lớn. Khi New Delhi cấm TikTok và các ứng dụng lớn khác của Trung Quốc vào cuối tháng 6 vừa qua, các nhà phát triển ứng dụng nội đia như Chingari đã vội vã lấp đầy “khoảng trống” mà Tiktok để lại.

Rút lui hoặc phân cấp

Rút lui hoặc phân cấp đối với các công ty công nghệ bị mắc kẹt giữa cuộc chiến khốc liệt này là một lựa chọn không dễ dàng.

Witt, giáo sư INSEAD, cho biết, các công ty phải lựa chọn giữa việc từ bỏ một phần với thị trường công nghệ thế giới, hoặc phải phân cấp hoạt động thành hai hoặc nhiều thực thể khác nhau.

TikTok dường như đang thử cách tiếp cận thứ hai. Mặc dù ứng dụng này thuộc sở hữu của ByteDance có trụ sở tại Bắc Kinh, nhưng nó đã phải chịu nhiều thiệt hại khi phải xa rời công ty mẹ. Vào tháng 5 vừa qua, TikTok đã thuê cựu CEO của Disney, Kevin Mayer làm CEO của mình. Tiktok luôn cho rằng các trung tâm dữ liệu của họ nằm hoàn toàn bên ngoài Trung Quốc, nơi không phải tuân theo luật pháp Trung Quốc.

Tiktok bị chỉ trích là ứng dụng có thể gây hại đến an ninh quốc gia của nhiều nước. (Ảnh: Shutterstock)

Tạp chí Phố Wall cho biết từ một nguồn tin đáng tin cậy, rằng ByteDance đang xem xét việc thành lập một trụ sở cho ứng dụng của họ bên ngoài Trung Quốc hoặc một ban quản lý mới để tách dịch vụ này khỏi Trung Quốc. Người phát ngôn của TikTok đã xác nhận với CNN Business rằng ByteDance đang cân nhắc các thay đổi đối với cấu trúc công ty.

“Mối liên hệ chặt chẽ với chính phủ Trung Quốc là điều đã khiến Huawei đóng cửa ở rất nhiều thị trường”, Ghosh, thuộc trường Harvard Kennedy, nói.

“Tôi nghĩ TikTok thấy điều đó và muốn phân biệt với Huawei,” Ông nói thêm. Nhưng điều đó có thể là không đủ. Các nhà lập pháp Hoa Kỳ đã liên tục đưa áp lực lên TikTok trong những tuần gần đây. Trong khi đó, Tiktok luôn nói rằng họ không gây ra bất kỳ mối đe dọa nào đối với an ninh của Hoa Kỳ.

Bộ trưởng Ngoại giao Hoa Kỳ Mike Pompeo cho biết, ông lo ngại về vấn đề bảo mật và an ninh quốc gia, vì vậy ý tưởng cấm ứng dụng Tiktok được đề nghị. “Sự chú ý của công chúng về ứng dụng này trong những nghi vấn liên quan đến bảo mật dữ liệu và an ninh quốc gia ngày càng lớn. Tôi nghĩ rằng điều đó sẽ không kết thúc tốt đẹp với họ.” Witt nhấn mạnh.

DUY LỘC (Theo CNN)