Giáo sư, AHLĐ Vũ Khiêu – Bản giao hưởng hào sảng và nhân nghĩa

Chủ tịch Hồ Chí Minh với GS, AHLĐ Vũ Khiêu (người mặc áo trắng trên cùng) trong Chiến dịch Biên giới 1950.

Một hiền tài hội tụ và tỏa sáng

Trong nhiều thập kỷ qua, cùng với sự phát triển của văn hóa dân tộc Việt Nam, GS, AHLĐ Vũ Khiêu đã định danh vào trong dòng chảy đó – một dòng chảy luôn bồi đắp phù sa cho tâm thế Việt Nam, nhân cách Việt Nam theo những biến thiên của lịch sử và ngày càng tỏa sáng.

GS, AHLĐ Vũ Khiêu là hiền tài được hội tụ bởi phẩm cách, kiến thức cao rộng của một nhà khoa học hàng đầu về văn hóa Đông và Tây phương. Ông còn là nhà mỹ học, triết học, nhà nghiên cứu về lịch sử. Ông cũng là nhà thơ, một nghệ sĩ thực thụ với tâm hồn rộng mở, đầy cốt cách nhân văn của một hiền tài. Trong suốt hành trình sống, làm việc và cống hiến cho đời, cho sự nghiệp văn hóa cách mạng và văn hóa dân tộc Việt Nam, GS, AHLĐ Vũ Khiêu đã để lại những kiến thức đa tầng, đa nghĩa, luôn đi thẳng vào tâm thức mỗi con người, mỗi cuộc đời và lớn hơn là nhiều tầng lớp xã hội. Để có được cái tâm, cái tầm đó, GS, AHLĐ Vũ Khiêu đã có một hành trình với cuộc đời bằng sức làm việc không ngừng nghỉ để tích tụ lại trên từng trang viết, trong từng công trình nghiên cứu khoa học đầy ắp hàm lượng kiến thức, và mỗi con chữ, mỗi bài viết đều toát lên một hàm lượng chất xám siêu Việt.

GS, AHLĐ Vũ Khiêu

Người con ưu tú của làng Hành Thiện (xã Xuân Hồng, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định), người công dân ưu tú đợt đầu tiên của đất Thăng Long – Hà Nội đã có những cống hiến to lớn cho cách mạng Việt Nam và nhân dân Việt Nam. Đúng như báo Nhân dân ghi nhận: Là một người học rộng, tài cao, am hiểu văn hóa Ðông – Tây, GS Vũ Khiêu từng theo học, nghiên cứu nhiều năm tại các nước: Trung Quốc, Liên Xô (trước đây) và Hung-ga-ri. Trước đó, ông đã tham gia cách mạng từ những ngày đầu năm 1945 và sau thời gian học tập ở nước ngoài về nước đã đảm trách rất nhiều cương vị trong các ngành chính trị, văn hóa và cuối cùng là Phó Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học Xã hội Việt Nam (nay là Viện Hàn lâm Khoa học Xã hội Việt Nam). GS Vũ Khiêu nghiên cứu chuyên sâu về lịch sử, về triết học, mỹ học và văn hóa dân tộc, đồng thời cũng giảng dạy những bộ môn khoa học ấy cho bao nhiêu thế hệ trí thức trong hơn nửa thế kỷ qua.

GS Vũ Khiêu đã công bố hàng chục công trình, tiêu biểu là công trình Bàn về Văn hiến Việt Nam đã tái bản nhiều lần với hàng nghìn trang và gần đây là Tổng tập 1000 năm Thăng Long, Chủ tịch Hồ Chí Minh ngôi sao sáng trên bầu trời Việt Nam và tập sách Trường Sơn máu lửa vạn đại Anh hùng. Ngay từ năm 1945, trước Cách mạng Tháng Tám, GS Vũ Khiêu đã sáng tác bài phú nổi tiếng Tế lương dân bị chết đói, tố cáo tội ác của phát-xít, thực dân. Trong mấy chục năm qua, ông đã rong ruổi khắp nẻo đường đất nước để thăm hỏi đồng bào, viếng mộ liệt sĩ, viết hàng trăm bài minh, bài phú tưởng niệm những Anh hùng liệt sĩ, từ Võ Thị Sáu ở Côn Ðảo đến các Anh hùng liệt sĩ ở đường Trường Sơn, ở Quảng Bình, ngã ba Ðồng Lộc, nghĩa trang liệt sĩ ở Quảng Trị và cả nơi tưởng nhớ nghĩa quân Tây Sơn ở chùa Kim Sơn, Hà Nội. Ðó là những bài minh, câu đối, bài văn tế hào sảng, thâm sâu, tự hào và tha thiết của GS Vũ Khiêu được tạc vào bia đá để cho muôn đời sau chiêm nghiệm, tưởng nhớ tới những bậc hiền nhân, những chiến sĩ đã anh dũng hy sinh vì Tổ quốc.

Ðặc biệt bài Chúc thư Giỗ Tổ Vua Hùng của GS Vũ Khiêu đã vang vọng khắp non sông đất nước, làm xúc động hàng triệu con tim đồng bào. Có thể nói, những câu đối, bài minh, chúc thư của GS Vũ Khiêu là tinh hoa, kiệt tác mang yếu tố tâm linh, linh ứng, được phát tiết từ một trái tim nhân hậu, bao dung của một danh nhân văn hóa, có sức tỏa sáng rộng lớn mang tới cho mọi người những điều tốt lành, những ước vọng về hạnh phúc….

Lời chúc mừng của Đại tướng Võ Nguyên Giáp với GS, AHLĐ Vũ Khiêu: Mừng anh Vũ Khiêu, một nhà triết học cách mạng, một chiến sĩ văn hóa anh hùng, năm nay thọ 90 xuân, Hà Nội 19/9/2006.

Khúc tráng ca đầy nhân nghĩa

Trong những thập kỷ qua, căn nhà của GS, AHLĐ Vũ Khiêu tại phố Vạn Bảo và KĐT Mỹ Đình (Hà Nội) như một địa chỉ văn hóa, một “thư viện sống” của nhiều nhà lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội và của rất nhiều tầng lớp xã hội. Bởi mỗi lần đến đây, mỗi người đều như được tiếp thêm năng lượng để sống đẹp, sống tốt và hơn nữa là ghi nhận thông điệp từ GS, AHLĐ Vũ Khiêu để có thêm niềm tin và bước tiếp. Một biệt tài hiếm có mà GS, AHLĐ Vũ Khiêu được mọi người trân quý, đó là viết câu đối đề tặng với đầy chất nhân văn. Nhiều câu đối của GS đã được nhiều gia đình, nhiều nhân sĩ trí thức, nhiều chính khách trang trọng treo tại Từ đường dòng họ, nơi làm việc và ở gia đình. Bởi mỗi câu đối của cụ không chỉ có tên của những người trong gia đình để hình thành một câu đối hay, sâu sắc mà còn như một điều nhắn gửi cho người, cơ quan nhận câu đối của cụ có thêm động lực để cống hiến, sống tử tế ở cuộc đời này.

Xin kể ra đây hai kỷ niệm nhỏ: Cách đây khoảng gần chục năm, trong một lần tôi được đến thăm GS tại nhà riêng ở Khu Mỹ Đình. Anh lái xe ôm tên là Tiến chở tôi đến nhà cụ. Vừa thấy tôi đến, cụ nhìn anh Tiến nhễ nhại mồ hôi đầy thương cảm, anh lái xe cũng đã biết tiếng tăm của GS, AHLĐ Vũ Khiêu từ lâu nên chỉ dám đứng từ xa nhìn. GS thấy vậy liền vẫy vào hỏi rõ nghề nghiệp, hoàn cảnh gia đình rồi cụ lấy giấy bút viết ngay câu đối đề tặng: “Tiền đồ phi tuấn mã/ Lan các mãn hồng vân”

(Câu đối ghi đủ tên của gia đình anh Tiến, với vợ là Lan cùng các con Hồng, Vân). Rồi khi một doanh nhân đất cảng được mệnh nhân là “Vua cá sấu” đất Bắc vì đã chinh phục và nuôi trang trại hàng ngàn con cá sấu, cụ cho câu đối: “Tuấn kiệt nổi phương danh kình ngạc về chầu trên đất Việt/ Ngoan cường hành đại đạo long vân mở hội dưới trời Nam” (Trong đó, có tên của Cao Văn Tuấn, vợ là Ngoan, các con là Phương, Vân, Nam).

Và tôi được biết, hàng nghìn câu đối được GS, AHLĐ Vũ Khiêu đề tặng có đúc rút tên tuổi, hoàn cảnh của mỗi người, mỗi gia đình, mỗi cơ quan, ngành nghề đều được cụ tạo dựng thành một câu đối chuẩn chỉ và sâu sắc.

Với chúng tôi – Tạp chí Kinh doanh và Tiếp thị, vinh hạnh được GS cho nhiều câu đối ở nhiều thời điểm khác nhau. Mỗi câu đối GS đề tặng không chỉ là lời chúc mà còn là lời nhắc nhớ về trách nhiệm của mình, của nghề với đất nước:
“Thương trường như thể chiến trường, chấp mọi thời trong TIẾP THỊ/ Năm mới càng thêm đổi mới, dốc toàn tâm trí để KINH DOANH” (Xuân Bính Tuất).
Hoặc
“Năm qua khủng hoảng toàn cầu không ít gian nan trong TIẾP THỊ/ Xuân mới tập trung tài trí còn nhiều thuận lợi để KINH DOANH”.

Hoặc GS, AHLĐ Vũ Khiêu tặng câu đối cho đội ngũ doanh nhân Việt Nam năm 2004:
“Vì trách nhiệm dân giàu nước mạnh, trách nhiệm doanh nhân cùng gánh vác/ Với tài cao trí lớn tương lai Tổ quốc rất huy hoàng”.

Câu đối tặng CLB Các nhà Công thương VN năm 2012:
“Khủng hoảng toàn cầu không để tràn vào trên đất Việt/ Công thương cả nước cùng nhau tiến mạnh dưới trời Nam”.

Thế là từ đây, chúng ta không còn có được vinh hạnh nhận những câu đối nhân nghĩa chí tình như thế từ GS, AHLĐ Vũ Khiêu. Hơn 1 thế kỷ sống và cống hiến hết mình với sự nghiệp xây dựng văn hóa Việt Nam, trí tuệ Việt Nam ngày càng được tỏa sáng. GS Vũ Khiêu là một trong những người bồi đắp cho chúng ta niềm tự hào, tự tôn dân tộc, khẳng định sức mạnh văn hóa của dân tộc, đồng thời tích cực tiếp thu tinh hoa văn hóa của nhân loại có chọn lọc, sáng tạo, để tạo nên một tầm vóc mới cho dân tộc Việt Nam, con người Việt Nam trong bất cứ thời đoạn lịch sử nào. Và chính GS,AHLĐ Vũ Khiêu cũng góp phần cho nguyên khí quốc gia ngày càng thăng hoa, mạnh mẽ.

Kính thưa hiền tài, GS, AHLĐ Vũ Khiêu, cũng biết rằng ở cuộc đời của mỗi con người đều phải trải qua sinh lão bệnh tử, nhưng sự ra đi của cụ với cuộc đời này thật là một tổn thất lớn, một sự hẫng hụt lớn. Cụ đã để lại tấm gương sáng về một nhân cách lớn, cuộc đời của GS, AHLĐ Vũ Khiêu chắc chắn vẫn còn và sẽ mãi lan tỏa về sống đẹp vì đất nước, sống đẹp vì nhân dân.

AN PHONG