Kinh tế số có thể xem là một hình thái kinh tế và xã hội mới, được tạo ra sau khi Internet đã phát triển đến giai đoạn trưởng thành, trở thành động lực mới cho tăng trưởng kinh tế.

Theo Báo cáo nền kinh tế số Đông Nam Á e-Conomy SEA lần thứ 7 với chủ đề “Vượt qua sóng cả, vươn mình ra biển cơ hội” do Google, Temasek và Bain & Company thực hiện và công bố vào 27/10/2022, kinh tế Internet của Việt Nam đạt 23 tỷ USD trong năm 2022 và đang trên đà đạt 49 tỷ USD vào năm 2025, mức tăng trưởng nhanh nhất tại khu vực. Người dùng số thành thị tại Việt Nam có mức tiếp nhận dịch vụ số cao nhất, trong đó lĩnh vực thương mại điện tử, dịch vụ vận tải và giao đồ ăn đứng đầu danh sách với tỷ lệ lần lượt là 96%, 85% và 85%. Dịch vụ tài chính số được kỳ vọng phát triển vượt bậc. Lĩnh vực cho vay số đạt tỷ lệ tăng trưởng kép hằng năm (CAGR) nhanh nhất ở mức 114% giai đoạn 2021 - 2022 và duy trì ở mức tăng 56% giai đoạn 2022 - 2025. Lĩnh vực đầu tư dự kiến sẽ có bước nhảy vọt với mức hơn 106% CAGR giai đoạn 2022 - 2025. Hơn nữa, Việt Nam đứng đầu Đông Nam Á trong thị trường tăng trưởng dài hạn của các quỹ đầu tư mạo hiểm với 83% quỹ đầu tư mạo hiểm kỳ vọng hoạt động thương vụ tại Việt Nam tăng trưởng trong dài hạn.

Ảnh minh họa.

Để thúc đẩy sự phát triển kinh tế số, xã hội số, rất cần hoàn thiện phương pháp đo lường để kịp thời định hướng, điều chỉnh chính sách. Khái quát lại các tổ chức, các quốc gia trên thế giới hiện đi theo 02 phương pháp đo lường chính như sau: Điều tra khảo sát thống kê dựa trên hệ thống tài khoản vệ tinh (điển hình là Mỹ, ADB, OECD,...); thứ 2, ước lượng từ mô hình hạch toán tăng trưởng (điển hình là phương pháp của Học viện về CNTT&TT Trung Quốc (CAICT), Huawei & Oxford Economics,...).

Tại Việt Nam, Bộ KH&ĐT được giao là đơn vị chủ trì cập nhật các chỉ tiêu kinh tế số và hàng năm thực hiện điều tra, khảo sát, thu thập, công bố kết quả thống kê, đo lường các chỉ tiêu kinh tế số của quốc gia theo Quyết định số 411/QĐ-TTg ngày 31/3/2022 của Thủ tướng Chính phủ. Bộ KH&ĐT đang tích cực phối hợp với các chuyên gia trong nước và quốc tế để chuẩn hóa phương pháp đo lường.

Tuy nhiên trong quá trình chờ chuẩn hóa phương pháp của Bộ KH&ĐT, để phục vụ yêu cầu quản lý nhà nước. Theo ông Trần Minh Tuấn - Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ TT&TT), hiện Bộ TT&TT đã nghiên cứu, dưới sự hỗ trợ của nhiều chuyên gia trong và ngoài nước để tạm tính các số liệu phát triển kinh tế số và xã hội số liên quan đến việc theo dõi 03 chỉ tiêu: Tỷ trọng kinh tế số trên GDP; Tỷ trọng kinh tế số trong từng ngành, lĩnh vực; Tỷ trọng thương mại điện tử trong tổng mức bán lẻ.

Cũng theo ông Trần Minh Tuấn , về phương pháp đề xuất đo lường: Bộ TT&TT tiếp cận theo khái niệm về kinh tế số được đưa ra tại Quyết định số 411/QĐ-TTg gồm: Kinh tế số ICT (công nghiệp công nghệ thông tin và dịch vụ viễn thông); Kinh tế số nền tảng là hoạt động kinh tế của các nền tảng số, các hệ thống trực tuyến kết nối giữa cung và cầu và các dịch vụ trực tuyến trên mạng; Kinh tế số ngành là hoạt động kinh tế số trong các ngành, lĩnh vực.

Tính đến tháng 10/2022, về xã hội số Việt Nam xếp thứ 9 toàn cầu về số lượt tải mới ứng dụng trên thiết bị di động với tổng số lượng lượt tải đạt gần 3 tỷ lượt (tăng 7,6% so với cùng kỳ năm trước).

Trong số 20 nhóm nền tảng số có lượng người dùng thường xuyên hằng tháng lớn nhất cả nước, ưu thế thuộc về nhóm ứng dụng mạng xã hội (với số lượng tài khoản hoạt động thường xuyên của ứng dụng top 1 của Việt Nam hiện nay đạt 75 triệu); tiếp đến là nhóm nền tảng số thương mại điện tử, nền tảng số ngân hàng; đây cũng là các nhóm có tốc độ tăng trưởng số lượng người dùng lớn nhất trong năm 2022.

Về kinh tế số Theo tính toán của Vụ Kinh tế số và Xã hội số, quy mô nền kinh tế số ghi nhận sự tăng trưởng trên cả 3 khía cạnh: Kinh tế số ICT, kinh tế số nền tảng và kinh tế số ngành trong suốt 3 Quý năm 2022. Trong đó, hoạt động có đóng góp nhiều nhất cho kinh tế số là hoạt động dịch vụ công nghệ thông tin (chiếm khoảng 30% tổng giá trị đóng góp của kinh tế số), tiếp đến là thương mại điện tử (14,3%), sản xuất phần cứng (12,83%) và hoạt động có tốc độ tăng trưởng cao nhất là thông tin nội dung số (tăng gần 104% so với Quý I/2022). Theo số liệu tạm tính, đóng góp của kinh tế số cho GDP Quý III/2022 ước đạt tỷ trọng khoảng 14,26%, trong đó: kinh tế số ICT đóng góp khoảng 7,15%; kinh tế số nền tảng ước tính đóng góp 2,84% và kinh tế số ngành ước tính đóng góp khoảng 4,28%.

Ngoài ngành Thông tin và Truyền thông, 03 ngành có tỷ lệ đóng góp nhiều nhất của công nghệ số là các hoạt động chuyên môn, khoa học và công nghệ (23,17%); hoạt động của Đảng cộng sản, tổ chức chính trị xã hội, quản lý nhà nước, an ninh quốc phòng, đảm bảo xã hội bắt buộc (18,54%) và nghệ thuật, vui chơi, giải trí (12,09%). Xét về mặt giá trị, công nghệ số đóng góp nhiều nhất ở ngành công nghệ chế biến, chế tạo; bán buôn bán lẻ, sửa chữa ô tô, mô tô, xe máy, xe có động cơ khác và các hoạt động chuyên môn, khoa học và công nghệ. Về đo lường tỷ trọng kinh tế số trong GRDP của các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương, hiện nay các bảng cân đối liên ngành IO của các địa phương đang được hoàn thiện nên việc đo lường sẽ được thực hiện trong năm 2023.

Cũng theo ông Trần Minh Tuấn, Vụ trưởng Vụ Kinh tế số và Xã hội số (Bộ TT&TT), năm 2022 là năm khởi động, bước đầu thiết lập thể chế gồm pháp lý, tổ chức quản lý và thúc đẩy phát triển kinh tế số, xã hội số. Năm 2023 là năm nền tảng, có tính chất bản lề thực hiện các mục tiêu đến năm 2025.