Nhiều địa phương “mơ” về khu công nghiệp sinh thái

>>> Những bài học quốc tế về chuyển đổi nền kinh tế số

>>> Ấm no đang nảy mầm, vươn lá

Kết quả khả quan

Hiện nay, Việt Nam có hơn 300 KCN, khu chế xuất (KCX). Những đóng góp của các đơn vị này trong tăng trưởng kinh tế đã được ghi nhận, tuy nhiên, hoạt động sản xuất công nghiệp tại các KCN, KCX hiện cũng đang gây ra nhiều thách thức đối với môi trường và sức khỏe con người. Nhằm tìm giải pháp khắc phục những tồn tại của KCN, KCX truyền thống, qua tìm hiểu tính khả khi của mô hình KCNST, năm 2014, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Dự án Triển khai sáng kiến KCNST hướng tới mô hình KCN bền vững tại Việt Nam. Dự án sử dụng nguồn vốn viện trợ không hoàn lại (hơn 4,5 triệu USD) do Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF) hỗ trợ. Cục Kinh tế liên bang Thụy Sỹ (SECO) và Tổ chức phát triển Công nghiệp Liên hợp quốc (UNIDO) thực hiện trong thời gian 2015-2018.

Dự án có mục đích chuyển đổi các KCN đang hoạt động thành KCN sinh thái, triển khai thí điểm tại 3 KCN của Ninh Bình, Đà Nẵng và Cần Thơ với 72 DN. Tham gia dự án, DN được hỗ trợ đổi mới công nghệ theo quy trình hoàn thiện. Bên cạnh đó, cán bộ kỹ thuật của DN được tham gia các hoạt động đào tạo tăng cường năng lực trong khuôn khổ dự án như đào tạo về công nghệ sản xuất sạch hơn, về phương thức sản xuất…

Sau 4 năm thí điểm, 72 doanh nghiệp tham gia dự án đã tiết kiệm được hơn 72 tỷ đồng nhờ tiết giảm được lượng chất thải ra môi trường cũng như tận dụng hiệu quả tài nguyên để sản xuất sạch hơn và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Riêng tại KCN Hòa Khánh (Đà Nẵng), 8/8 công ty đã tiết kiệm được năng lượng điện từ 5-10%, nước tiết kiệm được 3-5%, giảm thải CO₂: 510,1 tấn/năm; COD: 95 kg/năm; Teq PCDD/F: 51,1 µg/năm. Các doanh nghiệp này đang thực hiện mô hình Cộng sinh công nghiệp với 6 giải pháp cộng sinh (nhiệt, nước, chất thải rắn). Các doanh nghiệp đã bước đầu thực hiện các bước của chu trình những thứ thải ra của doanh nghiệp này có thể làm nguyên liệu đầu vào cho doanh nghiệp kia hoặc tận dụng nhiệt thừa, năng lượng thừa trong qua trình sản xuất của mình để chia sẻ cho doanh nghiệp liền kề.

“Ước ao” nhưng còn bất cập

Sau những kết quả tích cực bước đầu của các mô hình KCNST, không chỉ Ninh Bình, Đà Nẵng, Cần Thơ mà nhiều lãnh đạo các KCN tỉnh, thành và DN trên cả nước bày tỏ sự quan tâm và mong muốn thực hiện chuyển đổi từ mô hình KCN truyền thống sang KCN sinh thái.

Ông Trương Văn Triều, Trưởng Ban quản lý Khu Kinh tế tỉnh Long An khi chia sẻ về định hướng thu hút đầu tư vào các KCN Long An trong giai đoạn 2016 -2020 đã bày tỏ: “Định hướng của chúng tôi là phát triển công nghiệp phải gắn với bảo vệ môi trường, không phát triển công nghiệp bằng mọi giá để rồi hủy hoại môi trường. Trong xu thế đó, hiện nay chúng tôi quan tâm đến mô hình KCNST đang được thí điểm tại một số tỉnh thành ở nước ta”.

Cùng nguyện vọng đó, ông Nguyễn Văn Mợi, Trưởng Ban quản lý khu kinh tế thành phố Hải Phòng bày tỏ: “Những năm gần đây, Hải Phòng phát triển rất nhanh. Nhưng Ban lãnh đạo thành phố đã quán triệt rằng không thể phát triển bằng mọi giá mà việc phát triển phải gắn với bảo vệ môi trường. Thực tế việc đầu tư vào công nghệ cao tại nhiều DN của thành phố đã mang lại những con số tăng trưởng cao mà không ảnh hưởng nặng nề đến môi trường như trước kia. Từ đó, lãnh đạo thành phố quyết tâm xây dựng kinh tế bền vững, trong đó, định hướng các KCN chuyển đổi sang mô hình KCNST”.

Tuy vậy, khi chưa tiếp cận được việc hỗ trợ chuyển đổi mô hình từ phía Trung ương, các địa phương tự triển khai gặp nhiều bất cập.

Ông Nguyễn Văn Mợi cho biết: “Chúng tôi muốn làm mới từ đầu một KCNST để dựng mô hình thí điểm nhưng biết là không thể vì không bao giờ chúng tôi được giao một mặt bằng sạch đầy đủ ngay từ đầu. Chính vì thế không thể quy hoạch, xây dựng hạ tầng đồng bộ về phòng cháy chữa cháy, xử lý xả thải, hệ thống ống dẫn… Bản thân các KCN muốn chuyển đổi mô hình hiện nay cũng gặp những bất cập này.

Thứ nữa, đa phần các doanh nghiệp hiện nay ít có tiếng nói chung bảo vệ môi trường, ít có ý thức cộng sinh. Mà bản thân Ban quản lý các KCN không được có những chế tài đủ mạnh để buộc các DN chấp hành.

Hiện nay, cộng đồng doanh nghiệp trong KCN và cộng đồng dân cư cũng chưa có sự liên kết, gây lãng phí nhiều nguồn lực như nhân lực, sự cộng sinh trong các nhu cầu kinh doanh-sản xuất, sự tương tác hỗ trợ trong xử lý chất thải, các hoạt động bảo vệ môi trường….”.

Có thể thấy những kết quả tích cực sau 4 năm triển khai chuyển đổi sang mô hình KCNST tại các KCN được thí điểm đã thôi thúc nhiều địa phương và ban quản lý các KCN trên cả nước quyết tâm xây dựng mô hình tiên tiến, phù hợp xu thế phát triển của thế giới. Tuy nhiên, việc triển khai này, thay vì các địa phương tự “mò mẫm”, rất cần sự vào cuộc, hỗ trợ của các Bộ ngành và sự chia sẻ từ những mô hình đã thành công. Bản chất các KCNST là sự cộng sinh của DN để tiết kiệm tài nguyên. Vậy tại sao các KCN, các địa phương cùng các Bộ ngành không cộng sinh, hỗ trợ nhau kịp thời để tiết kiệm thời gian, chi phí…?

Minh Sơn