Giá trị khảo sát, rà phá bom, mìn, vật liệu nổ đạt 12.614 tỷ đồng

Lực lượng chức năng tiến hành rà phá bom, mìn.

Việt Nam là một trong những quốc gia hiện có tỷ lệ ô nhiễm bom mìn cao trên thế giới. Ước tính số bom đạn sau chiến tranh để lại ở Việt Nam khoảng 800 nghìn tấn, diện tích ô nhiễm và nghi ngờ ô nhiễm bom mìn khoảng 6,1 triệu ha chiếm 18,82 % tổng diện tích của cả nước. Số bom mìn, vật liệu chưa nổ hiện còn nằm rải rác tại 63 tỉnh, thành phố, trong đó tập trung nhiều tại các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên và miền Đông Nam Bộ.

Thống kê đến năm 2023, sau hàng chục năm tiến hành rà phá bom mìn, hiện vẫn còn khoảng 5,6 triệu ha, tương đương với 17,71% diện tích còn bị ô nhiễm, cần rất nhiều thời gian và nguồn lực lớn để làm sạch hoàn toàn những vùng đất bị ô nhiễm, đem lại màu xanh cho những vùng đất, cuộc sống an toàn cho nhân dân.

Khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh được Đảng, Nhà nước ta xác định là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách và lâu dài, nhằm bảo vệ an toàn cho nhân dân và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Ngày 21/4/2010, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định ban hành Chương trình hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh (gọi tắt là Chương trình 504). Để triển khai thực hiện các nhiệm vụ của Chương trình 504, ngày 4/3/2014, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định số 319/QĐ-TTg thành lập Trung tâm Hành động bom mìn quốc gia Việt Nam (gọi tắt là VNMAC). Trải qua 10 năm xây dựng và phát triển, VNMAC đã không ngừng khắc phục khó khăn, nỗ lực vươn lên thực hiện tốt vai trò của Cơ quan điều phối quốc gia về hoạt động khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh tại Việt Nam, góp phần vào thành công chung của Chương trình 504 giai đoạn 2010-2020.

Thực hiện nhiệm vụ Ban Chỉ đạo và Cơ quan Thường trực Ban Chỉ đạo 701 giao, hàng năm VNMAC đã phối hợp với các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, các tổ chức chính trị xã hội, các Hội, Quỹ, UBND các tỉnh tổ chức nhiều chương trình giao lưu truyền hình trực tiếp nhân Ngày Thế giới phòng chống bom mìn 4/4 hàng năm và triển khai chuỗi các sự kiện tuyên truyền giáo dục nâng cao nhận thức phòng tránh tai nạn bom mìn cho nhân dân tại các địa phương, hỗ trợ tặng nhiều xuất quà sinh kế cho các nạn nhân bom mìn tái hòa nhập cộng đồng và phát triển sinh kế bền vững.

Ước tính số bom đạn sau chiến tranh để lại ở Việt Nam khoảng 800 nghìn tấn, diện tích ô nhiễm và nghi ngờ ô nhiễm bom mìn khoảng 6,1 triệu ha chiếm 18,82 % tổng diện tích của cả nước.

Được sự đồng ý của Thủ tướng Chính phủ và sự phối hợp chặt chẽ của UBND các tỉnh, thành phố, VNMAC đã tham mưu Bộ Quốc phòng thực hiện thành công dự án “Điều tra, khảo sát lập bản đồ ô nhiễm bom mìn, vật nổ trên phạm vi toàn quốc” tại 63/63 tỉnh, thành phố trên cả nước và tổ chức công bố vào tháng 3/2018, kết quả của dự án đã cung cấp thông tin về những khu vực hiện còn nghi ngờ bị ô nhiễm bom mìn và các tác động đối với kinh tế - xã hội, từ đó giúp cho các bộ, ngành, địa phương có cơ sở hoạch định chiến lược và định hướng ưu tiên sử dụng các nguồn lực để phát triển kinh tế xã hội đạt hiệu quả cao nhất. Điều phối một số dự án lớn góp phần cùng với các lực lượng cả nước triển khai trong giai đoạn 2010-2023 khảo sát và rà phá bom mìn vật nổ được hơn 500.000 ha. Trong đó các dự án thuộc Chương trình 504 đạt 74.000 ha, các dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội đạt khoảng 300.000 ha và các dự án rà phá bom mìn nhân đạo đạt 111.240 ha. Tổng giá trị khảo sát, rà phá 12.614 tỷ đồng, trong đó, ngân sách trong nước 10.417 tỷ đồng, ngân sách viện trợ không hoàn lại trực tiếp của nước ngoài 2.197 tỷ đồng (tương đương 95,5 triệu USD).

VNMAC đã được Đảng, Nhà nước, Chính phủ, Bộ Quốc phòng tặng nhiều phần thưởng cao quý.

Một số dự án tiêu biểu về ODA viện trợ không hoàn lại của Chính phủ các nước như: Nhật Bản tài trợ 2 dự án rà phá bom mìn tại Quảng Trị và Hà Tĩnh đã khảo sát, rà phá được được 3.240 ha, với ngân sách hơn 5,5 triệu USD; Hàn Quốc tài trợ dự án “Việt Nam - Hàn Quốc hợp tác khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh” với tổng kinh phí 33 triệu USD, trong đó vốn viện trợ không hoàn lại là 20 triệu USD, triển khai tại hai tỉnh Quảng Bình và Bình Định dành cho các hoạt động nâng cao năng lực cho VNMAC, xây dựng cơ sở dữ liệu, triển khai các hoạt động giáo dục phòng tránh tai nạn bom mìn với 4 chương trình và 292 sự kiện, hơn 6.000 người khuyết tật/nạn nhân bom mìn nhận được các hình thức hỗ trợ khác nhau như kiểm tra sức khỏe, phục hồi chức năng, đào tạo nghề, hỗ trợ sinh kế và đặc biệt là đã tổ chức khảo sát kỹ thuật, rà phá bom mìn được hơn 16.800 ha.

Nhiều dự án nâng cao năng lực đã được các tổ chức phi chính phủ nước ngoài của Hoa Kỳ, Na Uy, Anh, Đức, Australia tài trợ và hỗ trợ kỹ thuật như: Dự án “Nâng cao năng lực Quản lý thông tin giai đoạn 2017-2029, 2020-2022, 2023-2025”; dự án khảo sát kỹ thuật và rà phá bom mìn tại huyện A Lưới tỉnh Thừa Thiên Huế”; dự án “Quản lý rủi ro dài hạn trong khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh”...

VNMAC đã phối hợp triển khai các hoạt động hỗ trợ nạn nhân bom mìn từ dự án Việt Nam - Hàn Quốc hợp tác khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh (KVMAP), đã thống kê được tổng số nạn nhân bom mìn tại 2 tỉnh Quảng Bình và Bình Định trong đó nạn nhân nam là 40.528 và nạn nhân nữ là 4.490, nạn nhân nữ là 1.759. Đào tạo được đội ngũ nòng cốt về công tác xã hội cấp cao với nạn nhân bom mìn là 75.585 người, trong đó 40.528 nam và 35.057 nữ. Năm 2020, VNMAC xây dựng và đưa Trang Thông tin điện tử vào hoạt động phục vụ công tác truyền thông, vận động tài trợ quốc tế, đã tạo bước đột phá trong công tác giáo dục phòng tránh tai nạn bom mìn, nhất là khi xảy ra đại dịch Covid-19, đem lại hiệu quả rõ rệt, qua đó trực tiếp phổ biến kiến thức phòng tránh tai nạn bom mìn cho hơn 3 triệu người dân, nhất là các đối tượng dễ bị tổn thương do bom mìn như trẻ em và người nông dân lao động trên ruộng đồng, nương rẫy.

VNMAC còn tham gia các hoạt động về hành động bom mìn của Liên Hợp Quốc, khu vực ASEAN và các tổ chức quốc tế. Chủ trì hoạt động của các nhóm công tác bom mìn tại Việt Nam. Mở rộng quan hệ với các đối tác tiềm năng, thực hiện hợp tác hiệu quả, thiết thực; ký kết và thúc đẩy các bên thực hiện bản ghi nhớ đã ký trong lĩnh vực khắc phục hậu quả bom mìn; tổ chức ký kết Bản ghi nhớ hợp tác trong lĩnh vực khắc phục hậu quả bom mìn với các tổ chức quốc tế như MAG, NPA, CRS và Peace Trees.

Khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh được Đảng, Nhà nước ta xác định là nhiệm vụ quan trọng, cấp bách và lâu dài, nhằm bảo vệ an toàn cho nhân dân và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Triển khai các hoạt động nâng cao năng lực quản lý điều hành và nghiên cứu phát triển. Tiêu biểu đó là các khóa tập huấn nhân viên xử lý vật liệu nổ và phản ứng viên y tế ban đầu theo Tiêu chuẩn hành động mìn quốc tế IMAS cấp độ I, II, III; Khóa tập huấn cán bộ quản lý cấp cao tại Việt Nam, Goocdany, Thái Lan về khắc phục hậu quả bom mìn sau chiến tranh khu vực cho các quốc gia trong khu vực; Tham gia tích cực vào các hoạt động của Nhóm Chuyên gia Hành động mìn nhân đạo ADMM+.

Phối hợp với các cơ quan, đơn vị của Bộ Quốc phòng triển khai nhiều chương trình, đề tài nghiên cứu khoa học phát triển hệ thống trang thiết bị, phương tiện dò tìm, xử lý và xây dựng hệ thống thông tin quản lý ô nhiễm bom mìn vật nổ sau chiến tranh ở Việt Nam và đưa kết quả của các nhiệm vụ đã hoàn thành vào ứng dụng thực tế. Chủ trì triển khai thành công 3 đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ Quốc phòng được Hội đồng Khoa học cấp Bộ đánh giá cao, bao gồm “Đề tài nghiên cứu máy dò bom, mìn; đề tài xử lý và xây dựng hệ thống thông tin quản lý ô nhiễm bom mìn, vật nổ sau chiến tranh ở Việt Nam”.

Thời gian tới, VNMAC tiếp tục tham mưu Bộ Quốc phòng trình Chính phủ, Quốc hội việc xây dựng Pháp lệnh Khắc phục hậu quả bom mìn; Tổ chức tổng kết Chương trình 504 và đề xuất Chương trình hành động quốc gia khắc phục hậu quả bom mìn giai đoạn mới; Đẩy mạnh các hoạt động nghiên cứu phát triển, nhất là xây dựng các quy trình, quy chuẩn, hợp tác quốc tế trong khảo sát và rà phá bom mìn, hoàn thiện hệ thống cơ sở dữ liệu quốc gia từ đó góp phần đẩy nhanh tiến độ khắc phục hậu quả bom mìn. Triển khai thành công dự án: “Hành động mìn vì Làng Hòa Bình Việt Nam - Hàn Quốc” tại 3 tỉnh Thừa Thiên Huế, Quảng Ngãi, Bình Định do Chính phủ Hàn Quốc viện trợ và các dự án khác do chính phủ các nước, các tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ tài trợ…