Nâng cao vai trò hợp tác xã kinh tế xanh trong phát triển nông nghiệp bền vững

Phát triển bền vững hợp tác xã nông nghiệp

Tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên Hợp Quốc lần thứ 26 (COP 26), Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã đưa ra cam kết Việt Nam phấn đấu đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 và hai cam kết khác có liên quan chặt chẽ đến ngành nông nghiệp, đó là: “Cam kết tham gia sáng kiến, giảm phát thải khí methan toàn cầu” và “Cam kết thực hiện tuyên bố Glasgow về rừng và sử dụng đất”.

Để thực hiện hai cam kết này, yêu cầu phát triển nông nghiệp bền vững trở nên rất quan trọng bởi trên thực tế, để phát triển bền vững, nông nghiệp không thể chỉ làm một khâu như trồng trọt, chế biến, hay phân phối...mà cần phát triển bền vững trong cả chuỗi giá trị ngành nông nghiệp, trong đó không thể thiếu vai trò của các hợp tác xã (HTX) nông nghiệp.

Phát triển nông nghiệp "xanh" bền vững là yêu cầu bắt buộc hiện nay. Ảnh minh họa

Không những vậy, Nghị quyết số 106/NQ-CP mà Chính phủ ban hành vào tháng 7/2023 về phát triển HTX nông nghiệp trong tái cơ cấu ngành nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới cũng đưa ra mục tiêu đến năm 2025 là nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của HTX nông nghiệp theo định hướng phát triển bền vững và ưu tiên phát triển HTX nông nghiệp gắn với phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức. Đồng thời, Nghị quyết nêu rõ, phấn đấu đến năm 2025, số lượng HTX nông nghiệp hoạt động đạt loại tốt, khá chiếm từ 60% trở lên trong tổng số HTX nông nghiệp cả nước.

Chính vì vậy, việc xây dựng mô hình HTX nông nghiệp phát triển bền vững, hoạt động hiệu quả, phù hợp với đặc thù từng lĩnh vực, ngành hàng và vùng, miền, địa phương đang đòi hỏi cần có những giải pháp có tính đồng bộ. Nhất là trong bối cảnh mới đặt ra yêu cầu HTX nông nghiệp đẩy mạnh đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, thích ứng với biến đổi khí hậu để nâng cao hiệu quả hoạt động trong quá trình hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng, toàn diện.

Phát biểu tại "Diễn đàn phát triển mô hình kinh tế hợp tác xã, thúc đẩy nông nghiệp phát triển bền vững" Chủ tịch Liên minh HTX Việt Nam Cao Xuân Thu Vân khẳng định, phát triển HTX nông nghiệp có vị trí, vai trò quan trọng trong phát triển nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Trong bối cảnh mới, có nhiều yếu tố tác động mạnh mẽ, tạo ra những cơ hội nhưng cũng đặt ra nhiều thách thức đối với phát triển HTX nông nghiệp, nhất là phát triển bền vững. Và chỉ có HTX phát triển bền vững mới giúp ngành nông nghiệp của Việt Nam vượt qua thực trạng manh mún, nhỏ lẻ, tự phát, qua đó thu nhập của người nông dân tăng lên nhiều lần, nhờ dựa vào lợi thế quy mô, mua chung, bán chung.

Diễn đàn đã nêu lên giải pháp để có thêm nhiều HTX đi theo con đường sản xuất kinh tế xanh, thúc đẩy nông nghiệp Việt Nam phát triển bền vững.

Chia sẻ thêm thông tin tại Diễn đàn, báo cáo của Cục Kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn - Bộ NN&PTNT cho biết, tính đến hết tháng 10/2023, cả nước có 95 Liên hiệp HTXNN, 20.309 HTXNN, 34.555 tổ hợp tác; dự kiến hết năm 2023, cả nước có 20.357 HTX. Đáng chú ý, năm 2023, doanh thu bình quân của 01 HTX nông nghiệp dự kiến đạt khoảng 2,5 tỷ đồng/năm, đạt 100% mục tiêu kế hoạch đề ra; lãi bình quân HTX nông nghiệp đạt 400 triệu đồng; thu nhập bình quân của lao động làm việc thường xuyên HTX nông nghiệp đạt 52 triệu đồng/năm.

Bên cạnh đó, tổng số thành viên tham gia HTX nông nghiệp khoảng 3.801 nghìn thành viên với khoảng 1.582 nghìn lao động làm việc thường xuyên trong HTX nông nghiệp (trong đó có 365.000 lao động đồng thời là thành viên HTX). Về chất lượng và hiệu quả hoạt động, đến nay, cả nước có 1.931 HTX ứng dụng công nghệ cao, công nghệ số trong sản xuất, tương ứng 13% và 12% tổng số HTXNN cả nước. Đặc biệt, đã có trên 4.339 HTXNN đảm nhận bao tiêu nông sản, bằng 24,5% tổng số HTXNN, tỷ lệ này trước năm 2015 chỉ là 5-7%.

Nông nghiệp muốn "xanh" cần có sự phát triển hài hòa

Theo TS. Vũ Mạnh Hùng, Phó vụ trưởng Vụ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Ban Kinh tế Trung ương) cho biết, nông nghiệp bền vững phát triển hài hoà dựa trên 3 trụ cột: có sự tăng trưởng ổn định, lâu dài; bảo vệ môi trường và sử dụng hiệu quả, tiết kiệm, hợp lý tài nguyên thiên nhiên; bảo đảm sự công bằng quyền và lợi ích giữa các bên tham gia hoạt động nông nghiệp và không làm ảnh hưởng tới lợi ích của các thế hệ trong tương lai.

TS. Vũ Mạnh Hùng, Phó vụ trưởng Vụ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (Ban Kinh tế Trung ương)

TS. Vũ Mạnh Hùng cho rằng để nâng cao hiệu quả quá trình chuyển đổi xanh của các HTX nông nghiệp cần chú trọng công tác tuyên truyền, phổ biến các chủ trương của Đảng, các cơ chế, chính sách pháp luật của Nhà nước về phát triển bền vững, tăng trưởng xanh đối với các HTX.

Bên cạnh đó, các cơ quan quản lý quan tâm hỗ trợ các HTX thực hiện tốt các chương trình, đề án về phát triển xanh, nhất là "Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn 2050"; "Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết số 20, Hội nghị lần thứ năm, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể trong giai đoạn mới"; Chương trình Mục tiêu Quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025.

Ngoài ra, cơ cấu lại nguồn lực thực hiện chính sách để đảm bảo nguồn lực được tập trung đúng và đủ cho các chính sách tạo động lực để HTX nông nghiệp tự thân phát triển bền vững như chính sách Hỗ trợ ứng dụng khoa học công nghệ mới đối với HTX; Liên kết sản xuất và tiêu thụ sản phẩm; Mở rộng thị trường; Tiếp cận vốn và Quỹ hỗ trợ phát triển HTX…

Các HTX nông nghiệp sẽ có cơ hội chuyển đổi, áp dụng công nghệ hiện đại, thân thiện với môi trường trong hoạt động nông nghiệp. Chuyển đổi xanh là xu hướng toàn cầu, ở đó các HTX nông nghiệp sẽ có cơ hội liên kết, hợp tác, tiếp cận mở rộng thị trường cả trong nước và quốc tế, từ đó mở rộng quy mô hoạt động của HTX, nâng cao sức cạnh tranh của sản phẩm nông nghiệp trên thị trường.

Chuyển đổi xanh thúc đẩy các HTX nông nghiệp gia tăng tiết kiệm chi phí thông qua việc giảm con giống, vật tư, nguyên liệu đầu vào, giảm tiêu hao, nâng cao lợi nhuận trong chuỗi giá trị nông nghiệp, mang lại lợi ích lớn hơn cho HTX và các thành viên.

Bên cạnh đó, cần tăng cường tính liên kết giữa các chủ thể trong chuỗi giá trị nông nghiệp. Đặc biệt, cần phải có sự liên kết không chỉ doanh nghiệp, HTX và nông dân mà cần có sự tham gia mạnh mẽ của thành phần khác như doanh nghiệp cung cấp đầu vào, ngân hàng và sự tham gia của Nhà nước. Cùng với đó, cần phải có những chính sách thiết thực hiệu quả, để hỗ trợ sự liên kết này thông qua ưu đãi về thương mại, tín dụng, khoa học công nghệ, bảo hiểm, đất đai hay hỗ trợ xây dựng vùng nguyên liệu, đầu tư cơ sở hạ tầng.