Phú Quốc hướng tới thành phố đảo không rác thải nhựa

Phú Quốc là thành phố đảo đầu tiên của Việt Nam, được thành lập trên cơ sở huyện Phú Quốc. TP. Phú Quốc có tổng diện tích tự nhiên là 589,27 km2, bao gồm 1 đảo lớn và 35 hòn đảo nhỏ, 3 bãi ngầm, được chia thành 9 đơn vị hành chính cấp xã.

Song song với tốc độ phát triển nhanh về kinh tế và cơ sở hạn tầng, Phú Quốc đang phải đối mặt với những thách thức về mặt môi trường. Nhận thức được tầm quan trọng về môi trường và sinh thái đối với sự phát triển kinh tế Phú Quốc, công tác bảo vệ môi trường, đặc biệt là công tác quản lý chất thải rắn sinh hoạt và giảm thiểu rác thải nhựa được các cơ quan có thẩm quyền cũng như các tổ chức và người dân quan tâm cao và ưu tiên thực hiện.

Kế thừa các kết quả từ Dự án "Phú Quốc - Hướng tới hòn đảo không rác thải nhựa" do WWF-Việt Nam triển khai trong giai đoạn 2018-2020, TP. Phú Quốc có nhiều thuận lợi trong việc tiếp nhận và triển khai sớm Dự án "Giảm thiểu rác thải nhựa đại dương tại Việt Nam" trong giai đoạn 2020-2024.

Ngày 19/11/2019, Phú Quốc trở thành một trong ba thành phố tiên phong trong khu vực Đông Nam Á, và là thành phố đầu tiên của Việt Nam cam kết tham gia chương trình "Đô thị giảm nhựa", một sáng kiến của Tổ chức Quốc tế về Bảo tồn Thiên nhiên (WWF) nhằm kết nối các thành phố và các điểm đến du lịch trên toàn thế giới cùng hành động chống lại ô nhiễm nhựa.

Để thực hiện tốt mục tiêu về giảm thiểu rác thải nhựa đã cam kết, UBND huyện Phú Quốc đã phê duyệt ban hành Kế hoạch số 545/KH-UBND ngày 22/11/2019 về quản lý rác thải nhựa đại dương trên địa bàn huyện Phú Quốc (nay là TP. Phú Quốc) đến năm 2025, với các mục tiêu như ban hành kế hoạch hành động về quản lý rác thải nhựa đại dương trên địa bàn huyện Phú Quốc đến năm 2025; Thành lập Ban chỉ đạo cấp huyện về quản lý rác thải; Khuyến khích các doanh nghiệp cam kết thực hành cắt giảm rác thải nhựa; 100% các đơn vị nhà nước trên địa bàn Phú Quốc không sử dụng chai nhựa và ống hút nhựa trong các cuộc họp…

Ngay sau lễ phát động phong trào chống rác thải nhựa vào ngày Đại dương Thế giới 8/6/2019 tại Phú Quốc, UBND huyện Phú Quốc đã thông qua Kế hoạch "Ngày vì môi trường Phú Quốc". Với quyết tâm làm sạch môi trường và giảm thiểu rác thải nhựa, từ tháng 7 năm 2019, chính quyền địa phương lấy ngày thứ bảy đầu tiên của mỗi tháng là Ngày vì Môi trường Phú Quốc, theo đó kêu gọi mọi tổ chức, cá nhân cùng hành động vì môi trường Phú Quốc thêm xanh, sạch, đẹp và an toàn.

Để duy trì và nâng cao hiệu quả hoạt động Ngày vì môi trường Phú Quốc, UBND TP đã ban hành Kế hoạch thực hiện hoạt động này trong năm 2021 và 2022. Đến nay, thành phố đã duy trì chương trình này được hơn 3 năm, đã tổ chức tuyên truyền và huy động hơn 60.000 lượt tham gia 41 đợt dọn vệ sinh trong Ngày vì môi trường Phú Quốc với tổng khối lượng rác thải đã thu gom được là 724 tấn, trong đó có khoảng 123 tấn rác thải nhựa.

Các cơ quan, đơn vị tích cực triển khai các hoạt động nhằm đổi mới và nâng cao hiệu quả phong trào như tuyên truyền trên xe lưu động và hệ thống phát thanh; chia sẻ poster truyền thông theo chủ đề hàng tháng; tổ chức hoạt động vệ sinh kết hợp trang trí đón Tết, chương trình "Giờ vàng - Đổi rác lấy quà", thi vẽ tranh vì môi trường, tổ chức diễu hành bảo vệ môi trường nhân dịp Tết Trung thu, ra mắt trạm tập kết xanh, xóa điểm đen về rác thải,... Nhờ đó, "Ngày vì Môi trường Phú Quốc" đã trở thành một chương trình điển hình của thành phố, thu hút sự quan tâm và hưởng ứng tham gia thường xuyên của các đơn vị, tổ chức, doanh nghiệp và cộng đồng, góp phần vào mục tiêu làm sạch môi trường của đảo Phú Quốc.

"Hạn chế và tiến đến không sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần" là một trong ba mô hình bảo vệ môi trường do Ban thường trực Uỷ ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (MTTQVN) xây dựng và thực hiện theo Kế hoạch số 50/KH-MTTQ-BTT ngày 31/3/2021.

Đến tháng 10/2022, Ủy ban MTTQVN thành phố đã triển khai phát túi đi chợ dùng nhiều lần và ký cam kết bảo vệ môi trường cho 38.000/44.000 hộ gia đình (đạt 90% so với kế hoạch) và dự kiến tiếp tục thực hiện để hoàn thành kế hoạch trong năm 2022.

Nhóm tình nguyện viên Phú Quốc sạch và xanh dọn rác dưới biển. (Ảnh: Trần Văn Sanh)

Nằm ngay trung tâm của đảo Phú Quốc, phường Dương Đông là khu vực vui chơi thú vị nhất với một số điểm du lịch nổi tiếng như công viên trung tâm Bạch Đằng - Dinh Cậu, và tuyến đường du lịch Trần Hưng Đạo, nơi thu hút hàng ngàn lượt du khách và người dân ghé thăm mỗi ngày. Tuy nhiên, khu vực này cũng được xác định là một trong những điểm nóng gây thất thoát rác thải ra môi trường biển của Phú Quốc do người dân và du khách vẫn còn thói quen sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần trong khi thiếu ý thức bỏ rác đúng nơi quy định. Ngoài ra, khu vực này trên thực tế vẫn còn thiếu các bảng tuyên truyền hướng dẫn cũng như các tiện ích công cộng như thùng rác thân thiện với người dùng, các trạm lấy nước uống công cộng nhằm nhắc nhở và khuyến khích du khách và người dân thực hiện tốt việc phân loại rác cũng như giảm sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần.

Phú Quốc triển khai chiến dịch truyền thông và hội thảo hướng dẫn với một số công ty du lịch lữ hành nhằm thúc đẩy tour du lịch giảm nhựa đến Phú Quốc.

Từ tháng 4 đến nay, Dự án đang trong quá trình trao đổi và vận động Công ty Du lịch và Tiếp thị GTVT Việt Nam (Vietravel) xây dựng kế hoạch triển khai tour du lịch đến Phú Quốc với lồng ghép các thực hành giảm nhựa. Đi kèm với với kế hoạch sau khi được thống nhất, Dự án sẽ tiếp tục hỗ trợ các tài liệu truyền thông và quy trình triển khai để cùng với Vietravel vận động và hướng dẫn các nhà cung ứng dịch vụ cùng tham gia xây dựng chuỗi dịch vụ du lịch bền vững với các thực hành giảm nhựa tại Phú Quốc.

Cùng với các hỗ trợ về kỹ thuật, Dự án đang triển khai một chiến dịch truyền thông quốc gia hướng đến tuyên truyền và khuyến khích thực hành giảm rác nhựa dành cho khách du lịch và ngành dịch vụ du lịch, trong đó ưu tiên lồng ghép các thông điệp riêng của Phú Quốc. Chiến dịch này triển khai từ tháng 9 đến tháng 11 năm 2023.

Nhằm kêu gọi các doanh nghiệp dịch vụ du lịch và lữ hành tham gia vào việc giảm thiểu rác thải nhựa, Phòng Văn hóa và Thông tin, UBND TP. Phú Quốc phối hợp với WWF-Việt Nam tổ chức Hội thảo về giảm thiểu rác thải nhựa và du lịch bền vững tại Phú Quốc vào ngày 18-19/10/2023. Hội thảo đã cung cấp cho 55 đại biểu tham dự từ 24 đơn vị lữ hành và dịch vụ du lịch cơ hội tìm hiểu về tình trạng ô nhiễm nhựa tại Phú Quốc và cách doanh nghiệp du lịch có thể giúp giải quyết vấn đề này. Các doanh nghiệp cũng chia sẻ ví dụ thành công về giảm thiểu rác thải nhựa, tạo tác động tích cực đến kinh doanh và môi trường. Tại hội thảo, doanh nghiệp được khuyến khích phân loại rác tại nguồn, giảm sử dụng sản phẩm nhựa một lần và quản lý rác nhựa hiệu quả với mục tiêu là chung tay cải thiện môi trường và xây dựng Phú Quốc trở thành điểm đến xanh và bền vững.

Xác định đối tượng học sinh là một trong những nhóm dễ tạo ra sự thay đổi trong nhận thức và hành vi liên quan tới giảm thiểu rác thải nhựa, Dự án đã phối hợp với Phòng Giáo dục và Đào tạo, Thành đoàn Phú Quốc và Trung tâm Du lịch Sinh thái của Vườn quốc gia Phú Quốc để xây dựng và triển khai chương trình ngoại khóa về giáo dục rác thải nhựa trong trường học cho đối tượng học sinh ở bậc tiểu học và trung học cơ sở trên địa bàn thành phố trong giai đoạn 2021-2022. Đến nay, thông qua chương trình ngoại khóa về rác thải nhựa, Dự án đã hỗ trợ 13 trường học trên địa bàn thành phố triển khai tuyên truyền giáo dục về rác thải nhựa cho hơn 2.000 học sinh.

Trong khuôn khổ hợp tác giữa WWF-Việt Nam, IUCN, GreenHub cùng 11 Khu bảo tồn biển trên cả nước, hoạt động giám sát rác thải tại các bãi biển ở Việt Nam bước vào năm thứ tư của chương trình. Với sự hỗ trợ tài chính của Dự án, VQG Phú Quốc đã hoàn thành đợt giám sát thứ chín (mùa 1 năm 2023) vào các ngày 24-26/5. Tổng khối lượng rác thải nhựa thu được từ các mặt cắt thực hiện giám sát ở VQG Phú Quốc là 58,9kg. Trong thành phần rác thải trên bãi biển, rác thải nhựa vẫn chiếm phần lớn với khoảng 73-83% về mặt khối lượng, và từ 93-96% về mặt số lượng. Ngoài hoạt động giám sát rác thải trên bãi biển, cùng với 10 khu bảo tồn biển khác trên toàn quốc, VQG Phú Quốc tiếp tục duy trì thực hiện hoạt động giám sát rác thải biển trên rạn san hô.

Lặn biển vệ sinh rạn san hô Vườn quốc gia Phú Quốc, Thu gom rác thải dưới đáy biển Phú Quốc.

Để nâng cao hiệu quả truyền thông về giảm thiểu rác thải nhựa đại dương trên địa bàn thành phố, Phòng TN&MT đã ban hành Kế hoạch số 08/KH-PTNMT ngày 28/3/2023 về việc tăng cường các hoạt động tuyên truyền tại các cảng và trên phương tiện vận tải hành khách trên biển tại Bãi Vòng, và nghiên cứu xây dựng và áp dụng chế tài xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường vào thực tế bằng hình thức giám sát qua hệ thống camera năm 2023.

Bên cạnh đó, Phú Quốc có nhiều chương trình ngăn ngừa, giảm thiểu rác thải nhựa bị thất thoát từ đất liền ra đại dương, đầu tư trang thiết bị nhằm gia tăng tỷ lệ hộ dân tiếp cận dịch vụ thu gom công cộng, xóa các điểm đen ô nhiễm rác thải và xây dựng Trạm tập kết xanh, thúc đẩy hoạt động phân loại rác và tăng cường thu gom rác thải tái chế thông qua các phong trài và sáng kiến của địa phương, ngăn ngừa, giảm thiểu rác thải nhựa đại dương từ nguồn thải trên biển, tăng cường xã hội hóa, nâng cao hiệu quả hoạt động làm sạch, thu gom rác thải nhựa đại dương…

BẢO TRUNG