Báo chí thời Cách mạng 4.0: Hối hả những bước đi

(Ảnh minh họa, nguồn internet)

1 Đúng như nhà báo Lê Quốc Minh đã nhận định: “Qua mấy trăm năm tồn tại và phát triển của báo chí, “nội dung là vua” là một chân lý luôn đúng, ngay cả trong thời công nghệ hiện nay. Tuy nhiên, trong thời cách mạng 4.0 có thêm một chân lý mới: “Công nghệ là nữ hoàng”. Có một thực tế là các tập đoàn công nghệ đang chuyển mình thành các tập đoàn công nghệ – truyền thông, như trường hợp của Facebook, Snapchat, Apple… Trong khi đó, các cơ quan báo chí hùng mạnh cũng đang chuyển mình thành các tập đoàn truyền thông – công nghệ. Ví dụ rõ ràng nhất là Washington Post kể từ khi thuộc về sở hữu của ông chủ Amazon Jeff Bezos đã phát triển vô cùng mạnh mẽ. Mô hình này cũng diễn ra tại nhiều tờ báo lớn ở Đức, Pháp, Nhật Bản, Hàn Quốc. Không có sự hỗ trợ của công nghệ, một tờ báo lớn có thể thua kém một blogger cá nhân về mức độ lan tỏa. Cách đây khoảng 10 năm, dù Internet đã khá phát triển, cách làm báo vẫn tương đối đơn giản; nhưng sự phát triển của những công nghệ truyền thông mới – cả về thiết bị phần cứng và phần mềm, đặc biệt là mạng xã hội – đã dẫn đến rất nhiều thay đổi. Nhiều chiến lược giữ chân độc giả ra đời, từ web-first cho đến mobile-first rồi social-first. Và đến giờ, công nghệ thay đổi nhanh đến mức báo chí không còn biết nền tảng nào là quan trọng nhất. Các tòa soạn đã quay về với chiến lược lấy độc giả làm trọng tâm – audience-first. Trong mỗi tòa soạn, vai trò của nhân viên công nghệ ngày càng quan trọng. Tỷ lệ trung bình hiện nay trên thế giới là cứ 8 nhà báo phải có một nhân viên lập trình làm việc cùng (chứ không phải là bộ phận công nghệ riêng). Ở một số tờ báo lớn, tỷ lệ này thậm chí là 4:1. Với nhà báo, quy trình tác nghiệp đã thay đổi. Một nhà báo giỏi không thể chỉ biết viết bài, chụp hình gửi về tòa soạn mà phải biết kết hợp nhiều công đoạn để sản phẩm xuất hiện trên trang báo hay mạng xã hội… có hình hài phù hợp.
Đấy, làm báo thời Công nghiệp 4.0 luôn luôn không thể đứng ngoài cuộc hoặc là hòa mình với cuộc cách mạng này để tạo ra những bước sáng tạo đắp bồi cho từng tác phẩm báo chí đủ hàm lượng chất xám, hàm lượng thông tin cần có để kịp thời đưa đến người đọc nhưng thông tin cần thiết, mang lại những hữu ích cho cuộc sống đầy sôi động hiện nay.

2 Theo TS. Nguyễn Sĩ Dũng – Nguyên Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, phẩm cách của người làm báo hiện nay ngoài sự trung thực nhất thiết phải còn cần rèn luyện cho mình những kỹ năng nghề nghiệp mới ở thời kỳ Cách mạng Công nghiệp 4.0 để làm chủ được thông tin mạng và thể hiện được ngôn ngữ của mạng. Có như vậy mới có những thông tin cần thiết giá trị mà cộng đồng cần báo chí mang đến cho họ. Còn theo PGS.TS Đỗ Thị Thu Hằng; TS. Trần Quang Diệu (Học viện Báo chí Tuyên Truyền), Cách mạng công nghiệp 4.0 tác động mạnh mẽ vào tất cả các yếu tố căn bản của nền báo chí truyền thông từng quốc gia, với 3 yếu tố căn bản:Nhà sản xuất sản phẩm báo chí truyền thông, sản phẩm báo chí truyền thông – như là một hàng hóa, dịch vụ và sự biến đổi sâu sắc các nhóm công chúng truyền thông.
Cách mạng 4.0 tạo ra một lớp công chúng tương thích của thời kỳ truyền thông số. Chẳng hạn, thay bằng tiếp cận với các tờ báo in, kênh phát thanh hay truyền hình thuần túy, công nghệ thực tại ảo (VR) và thực tại tăng cường (AV), hình thành “báo nhúng” trong đó, công chúng có thể tiếp nhận thông tin bằng cả cơ quan xúc giác và cảm xúc của mình, bởi họ như được tham gia chính vào thời điểm xảy ra sự kiện trong không gian ảo 3 chiều hay 4 chiều, nơi có thể tái hiện lại sự kiện, các nhân vật, âm thanh, tiếng động cũng được mô phỏng lại theo đúng ở hiện trường. Công nghệ cảm ứng, sự phát triển của hạ tầng viễn thông, công nghệ 3G, 4G phát triển, song song với nó là mạng xã hội thịnh hành, thân thiện với người dùng, làm tăng đột biến số công chúng tiếp cận với thông tin qua thiết bị thông minh.
Song, cũng theo nhà báo Lê Quốc Minh: Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 mà chúng ta đang nói đến là xu hướng tự động hóa và trao đổi dữ liệu trên quy mô lớn trong các công nghệ chế tạo. Báo chí là cách thức làm nội dung sáng tạo, đa phần tạo ra sản phẩm đơn chiếc, nhưng không nằm ngoài xu hướng này. Đã có rất nhiều công nghệ mới ra đời dành cho lĩnh vực báo chí như công nghệ viết tin tự động, máy tự học có thể sản xuất những nội dung đơn giản với tốc độ nhanh, tạo ra nhiều phiên bản khác nhau cho nhiều đối tượng. Công nghệ sẽ hỗ trợ các nhà báo rất nhiều từ khâu thu thập thông tin, phân tích dữ liệu cho đến sản xuất nội dung và phân phối sau đó. Dự đoán, sẽ xuất hiện cả công nghệ giúp biến suy nghĩ của nhà báo thành nội dung văn bản chứ không cần phải gõ trên máy tính hay điện thoại, hoặc máy ảnh và máy quay video được tích hợp trên võng mạc…Nhưng trong báo chí, máy móc sẽ không thể thay thế con người. Ít nhất trong tương lai gần, những nhà báo bằng xương bằng thịt vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc mang đến cho độc giả những thông tin trung thực, công bằng và cân bằng.

(Ảnh minh họa, nguồn internet)

3 Điều đáng nói ở đây với những người làm báo đó là phải đổi mới tích cực và chuyển biến rõ ràng về nhận thức của báo chí trong cuộc Cách mạng 4.0 phải làm những việc gì để rút ngắn thời gian và tận dụng được công nghệ mới trong nghề của mình. Theo PGS.TS Lê Bộ Lĩnh – Phó Tổng thư ký của Quốc hội cho rằng: Bản chất của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 là kết nối. Kết nối cũng chính là chức năng của báo chí. Việc bước vào cuộc cách mạng này là thách thức lớn buộc các cơ quan báo chí, truyền thông phải thay đổi.
Tuy nhiên, cơ hội cũng không nhỏ nếu từng tờ báo, từng phóng viên tự nắn mình vào giữa dòng chảy để đóng vai trò trung tâm kết nối trong thời đại số.
Đúng là cuộc cách mạng 4.0 đang đặt ra thách thức cho tất cả các ngành và báo chí không nằm ngoài xu thế đó. Tuy nhiên, tôi muốn nói về cơ hội nhiều hơn, bởi bản chất của cách mạng 4.0 là kết nối – một chức năng của báo chí. Tận dụng được cơ hội này, sự tương tác với độc giả sẽ nhanh, rộng hơn. Theo dự báo, năm tới tỷ lệ tiếp cận Internet có thể lên đến gần 90% dân số, lượng độc giả của báo chí sẽ mở rộng hơn rất nhiều và thông tin cần chuyển tải tới họ sẽ được truyền đi rất tức thời.
Thế mới thấy, trong dòng chảy của thời gian không ngừng nghỉ những người làm báo hôm nay với sứ mệnh cao cả của mình đã và đang góp phần cho đất nước ngày càng phát triển. Ở thời kỳ Cách mạng Công nghiệp 4.0 chúng ta hãy tin tưởng rằng những người làm báo sẽ tiếp tục hòa mình vào xu thế để tiếp tục mang đến cho cuộc sống những thông tin hữu ích cho cuộc đời ngày càng tốt đẹp hơn.

AN PHONG