Chuyên gia: Cần nâng “chất” cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Đâu là đỉnh đáo hạn của thị trường trái phiếu doanh nghiệp?

Theo thống kê cho thấy, trong những năm trở lại đây thị trường trái phiếu doanh nghiệp có cơ cấu nhà phát hành tập trung chủ yếu là ngân hàng và doanh nghiệp bất động sản. Và trong tổng giá trị trái phiếu riêng lẻ đang được lưu hành 923.000 tỷ đồng vào cuối tháng 8/2023 thì giá trị trái phiếu do ngân hàng phát hành có quy mô 304.000 tỷ đồng (chiếm 33%) còn trái phiếu bất động sản đạt mức 347.000 tỷ đồng (chiếm 37,6%), hơn 271.000 tỷ đồng là của các doanh nghiệp thuộc các lĩnh vực khác như năng lượng, xây dựng, sản xuất, dịch vụ.

Trong khi đó, nhìn lại cơ cấu phát hành của ba năm đỉnh cao của hoạt động phát hành trái phiếu doanh nghiệp từ năm 2019 đến năm 2021, có đến khoảng 80% tổ chức phát hành là các doanh nghiệp chưa niêm yết, phần đông là những công ty dự án hoặc là mới thành lập vốn khó tiếp cận được với tín dụng ngân hàng, nhất là ở trong bối cảnh Ngân hàng Nhà nước đẩy mạnh kiểm soát tín dụng bất động sản trong thời gian mấy năm trở lại đây.

Một trong những giải pháp thúc đẩy thị trường là đẩy mạnh kênh chào bán trái phiếu doanh nghiệp rộng rãi ra công chúng thay cho việc tập trung vào việc phát hành riêng lẻ. (Nguồn ảnh: Thanh Niên)

Và với mức độ ảnh hưởng lớn của lĩnh vực bất động sản với thị trường trái phiếu doanh nghiệp, đỉnh đáo hạn năm 2024 của thị trường trái phiếu doanh nghiệp cũng chính là đỉnh nợ của trái phiếu doanh nghiệp ngành bất động sản, với những doanh nghiệp phải tập trung cơ cấu nợ nhằm mục đích tính toán các giải pháp tài chính phù hợp để có thể trả gốc và lãi cũng như định hướng phát triển trong lúc thị trường vẫn còn đang gặp nhiều khó khăn.

Như thế, theo như tính toán thì áp lực phải trả cả gốc và lãi từ trái phiếu doanh nghiệp của các doanh nghiệp bất động sản trong giai đoạn 12-24 tháng tới là rất lớn, với tổng giá trị đạt mức dự báo là 275,7 nghìn tỷ đồng. Con số này cũng cho thấy được những thử thách không hề nhỏ đối với khả năng thanh toán của các doanh nghiệp trong lĩnh vực bất động sản.

Ngoài ra, thị trường cũng đang đặt kỳ vọng việc sửa đổi Thông tư 02 và Nghị định 08 sẽ có tác động một cách tích cực đến thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Mặc dù vậy thì tác động chéo sang hệ thống ngân hàng thương mại là rủi ro không nhỏ, đáng chú ý là đối với những ngân hàng có vốn đệm dự trữ thấp hoặc là khả năng bao phủ nợ xấu kém.

Ngoài việc đơn giản giá quy định về việc phát hành thì các chuyên gia phân tích từ FiinRatings cũng cho biết thêm cần sớm có giải pháp tổng thể nhằm mục đích tháo gỡ đi những rào cản pháp lý nhằm mục đích phát triển cơ sở hạ tầng đầu tư. (Nguồn ảnh: Nhịp sống thị trường)

Cần có cơ chế mở hơn cho các doanh nghiệp phát hành chất lượng

Có thể thấy, trong bối cảnh các quy định pháp lý đang từng bước được hoàn thiện theo hướng xây dựng một thị trường trái phiếu doanh nghiệp chuyên nghiệp thì một trong những giải pháp thúc đẩy thị trường này đó chính là đẩy mạnh kênh chào bán trái phiếu doanh nghiệp rộng rãi ra công chúng thay cho việc tập trung vào việc phát hành riêng lẻ. Trong đó thì các quy định về việc công bố thông tin cũng nên được chuẩn hóa hơn nữa, đơn giản hóa những thủ tục phê duyệt phát hành.

Chi tiết, theo các chuyên gia công bố thông tin chào bán trái phiếu nên được cải thiện theo hướng bổ sung những thông tin đánh giá về khả năng đáp ứng nghĩa vụ nợ thay vì những thông tin phần lớn mang tính quá khứ như là bản cáo bạch của những trái phiếu được chào bán ở trên thị trường hiện nay. Cùng với đó, các trái phiếu chào bán ra công chúng cũng nên được thực hiện xếp hạng tín nhiệm độc lập theo như thông lệ của một số thị trường trái phiếu có mức độ phát triển cao hơn ở trong khu vực.

Quy mô đáo hạn thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam. (Nguồn ảnh: FiinRatings, Sở Giao dịch Chứng khoán Hà Nội)

Đáng chú ý, theo như đề xuất của chuyên gia phân tích từ FiinRatings cho thấy, đối với những trái phiếu chào bán ra công chúng được phát hành bởi những doanh nghiệp niêm yết và có mức độ xếp hạng tín nhiệm cao, các chuyên gia cũng đề xuất cơ quan quản lý có thể xem xét trong việc áp dụng phương thức phê duyệt nhanh (express approval) hoặc là tự động phê duyệt (deemed approval). Song song với đó là có thể duy trì cơ chế hậu kiểm nhằm hạn chế những vụ việc vi phạm.

Còn đối với việc phát hành riêng lẻ, đối tượng nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp cũng đã được thu hẹp theo như quy định mới ở Nghị định 65. Mặc dù vậy thì nếu như trái phiếu chỉ được chào bán riêng lẻ cho các nhà đầu tư định chế bao gồm ngân hàng, quỹ đầu tư, công ty bảo hiểm và quỹ hưu trí,... được cơ quan quản lý cấp phép thì có thể xem xét đơn giản hóa những thủ tục về cơ chế đại diện trái chủ.

Cần đẩy mạnh sự tham gia của các định chế tài chính

Ngoài việc đơn giản giá quy định về việc phát hành thì các chuyên gia phân tích từ FiinRatings cũng cho biết thêm cần sớm có giải pháp tổng thể nhằm mục đích tháo gỡ đi những rào cản pháp lý nhằm mục đích phát triển cơ sở hạ tầng đầu tư. Trên thực tế cho thấy, phần lớn các doanh nghiệp phát hành trái phiếu thời gian vừa qua thường lựa chọn phương thức phát hành riêng lẻ đối với nhà đầu tư chủ yếu là ngân hàng thương mại cùng với nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp. Những định chế tổ chức bao gồm công ty bảo hiểm cùng với quỹ đầu tư trái phiếu còn tham gia rất là hạn chế.

Trong khi đó thì thời gian vừa qua, sau những diễn biến bất lợi ở trên thị trường đã có không ít ngân hàng thương mại từng bước có những động thái hạn chế đầu tư trái phiếu doanh nghiệp theo những quy định của Ngân hàng Nhà nước nhằm mục đích kiểm soát rủi ro tín dụng cũng như an toàn hệ thống, các công ty bảo hiểm bị hạn chế không được đầu tư trái phiếu doanh nghiệp phát hành với mục đích cơ cấu lại nợ theo như Luật Kinh doanh bảo hiểm mới đi vào hiệu lực từ đầu năm 2023.

Và cùng với những vụ vi phạm ở trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp cùng các chính sách chuẩn hóa lại điều kiện phát hành trái phiếu riêng lẻ, có thể thấy những thay đổi chính sách phía cơ sở nhà đầu tư tham gia vào thị trường này đã làm cho thị trường trái phiếu riêng lẻ sụt giảm khá là mạnh.

Đối với những trái phiếu chào bán ra công chúng được phát hành bởi những doanh nghiệp niêm yết và có mức độ xếp hạng tín nhiệm cao, cơ quan quản lý có thể xem xét áp dụng phương thức phê duyệt nhanh hoặc là tự động phê duyệt. (Nguồn ảnh: Kinh tế Đô thị)

Chính vì thế, các chuyên gia phân tích từ FiinRatings nhận định, để phát triển trái phiếu doanh nghiệp trở thành một kênh dẫn vốn quan trọng cho doanh nghiệp bên cạnh tín dụng, theo như thông lệ quốc tế về trung và dài hạn thì Việt Nam cần phải xem xét đánh giá cũng như rà soát các quy định theo hướng phù hợp hơn để có thể thu hút được sự tham gia của các nhà đầu tư tổ chức.

Ngoài ra, đối với các tổ chức tín dụng, bởi vì đây vẫn là nhóm nhà đầu tư lớn ở trên thị trường vốn của Việt Nam cho nên cần phải xem xét việc mở rộng điều kiện tham gia việc mua bán trái phiếu doanh nghiệp theo hướng kiểm soát tỷ lệ an toàn vốn bên cạnh việc áp dụng tiêu chí đơn lẻ là phải có tỷ lệ nợ xấu dưới 3% như hiện nay.

Bên cạnh các nhà đầu tư nói trên thì chuyên gia phân tích từ FiinRatings cũng cho rằng, cần thực sự đẩy mạnh sự tham gia của các định chế tài chính như là quỹ hưu trí, quỹ đầu tư cùng với nhóm nhà đầu tư do Chính phủ quản lý bao gồm Bảo hiểm Xã hội Việt Nam và đơn vị quản lý vốn Nhà nước như SCIC,... bởi vì mô hình này đã có nhiều kinh nghiệm thành công từ quốc tế và Việt Nam có thể xem xét học tập./.