Đằng sau câu chuyện Facebook loại bỏ tin tức mãi mãi

Mark Zuckerberg đã liên tục tổ chức các cuộc thảo luận về cách làm cho tin tức trên Facebook đáng tin cậy hơn từ năm 2017 đến đầu năm 2018. Các cuộc thảo luận đã diễn ra sau đó và họ cũng đi tới sự thống nhất về việc mua lại một tổ chức tin tức lớn, đáng tin hay Facebook tự thành lập tổ chức của riêng họ.

Facebook ở thời điểm đó vẫn chưa đổi tên thương hiệu thành Meta, song vẫn đang chật vật với chính trị hóa và thao túng nền tảng này ở cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ năm 2016. Công ty này ban đầu bác bỏ vai trò của Facebook trong chính trị và ảnh hưởng với cử tri. Khi đó, Zuckerberg đã thay đổi giọng điệu của mình.

Vị CEO này đã trình bày trong một bản ghi nhớ năm 2017 về cách mà Facebook nỗ lực cải thiện trở thành một nền tảng có trách nhiệm với người dùng và ngành tin tức. Theo đó, Zuckerberg nói rằng nếu không có những người tận tâm khám phá và phân tích thông tin mới, cung cấp cho mọi người tiếng nói sẽ là không đủ. Do vậy, còn nhiều thứ phải làm hơn để có thể hỗ trợ ngành tin tức để đảm bảo chức năng xã hội quan trọng này diễn ra bền vững.

Một số người thân cận Zuckerberg ở thời điểm đó cho biết giọng điệu trong bài viết nói trên của vị CEO vô cùng chân thành. Anh ấy đã thông qua Dự án Báo chí của Facebook, trong đó 1 nhóm ở công ty đã chi tiền cho các tổ chức tin tức lớn nhỏ.

Thâu tóm hoặc tự làm

Theo một nguồn tin, chính Zuckerberg đã xem xét các lựa chọn của mình như mua hay tự làm. Theo hai người có hiểu biết về quy trình này, đối thủ hàng đầu ở hạng mục “mua” là Associated Press (AP). CEO Facebook chú ý đến việc Facebook có dịch vụ điện tử riêng và AP phù hợp hiệu quả.

Theo một trong những người quen thuộc, nhóm sáp nhập và mua bán của Facebook đã tham gia trực tiếp, song ý tưởng đó đã mất đà do việc mua lại toàn bộ một nhà xuất bản tin tức lớn rõ ràng sẽ thu hút sự giám sát của cơ quan quản lý. Zuckerberg cũng cân nhắc một khoản trợ cấp lâu dài qua hoạt động từ thiện Sáng kiến Chan Zuckerberg. Sau cùng, lại không thích ý tưởng đó vì việc dùng một tổ chức từ thiện nhằm xử lý vấn đề của Facebook có thể sẽ rất tồi tệ.

Theo ba người quen với cuộc đàm phán, cuộc đàm phán tự xây dựng chủ yếu xoay quanh việc tạo ra kênh tin tức riêng của Facebook. Nhưng rồi, một phần vì lo ngại phản ứng tiêu cực của công chúng nên ý tưởng đó bị gác lại.

Ít lâu sau cuộc thảo luận “mua hay tự làm”, Zuckerberg đã đưa ra quyết định rằng nhìn chung, truyền thông tin tức phức tạp hơn nhiều so với những gì mà nó đem lại. Meta trong 18 tháng qua đã không còn quan tâm tới ngành tin tức, hay thậm chí ủng hộ ngầm lĩnh vực này. Hai người trong nội bộ cho hay ngân sách tin tức của công ty đã đạt 2 tỷ USD, trong đó có cả các khoản thanh toán trực tiếp đã thống nhất cho các nhà xuất bản. 

Trong bối cảnh “Năm hiệu quả” của Meta vào năm ngoái, ngân sách đó đã bị giảm còn 100 triệu USD.

Theo một cựu nhân viên cấp cao của Meta, báo chí dù có quan trọng như thế nào thì hiện vẫn có thể là điều kém vui nhất đối với Mark.

Vào tháng 8, CrowdTangle, một công cụ cung cấp thông tin chi tiết về hiệu suất của nhà xuất bản sẽ chính thức dừng hoạt động. Dự án báo chí của Facebook thực sự đã không còn. Dường như mọi người trong nhóm tin tức trong Meta đã bị cho nghỉ việc hoặc rời đi từ cuối năm 2022 đến năm 2023.

Tại Canada, nền tảng Facebook bắt đầu chặn tin tức. Meta cũng đã xóa tab Tin Tức dành riêng của Facebook ở một số nước, gồm Anh, Úc, và Mỹ. Điều đó có nghĩa là tin tức không còn xuất hiện một cách có chủ ý, dù người dùng đang tìm kiếm.

Theo các giám đốc điều hành như Adam Mosseri, người đứng đầu Instagram và Threads, những nền tảng như vậy hiện nay rõ ràng đang hiển thị ít tin tức và nội dung liên quan tới chính trị hơn.

Đặc biệt là tất cả thuật toán của Instagram và Facebook cũng đã được chuyển sang thuật toán đề xuất “nội dung không được liên kết” hay nội dung dựa trên những gì mà người dùng đã tương tác. Do không có nội dung tin tức nào có thể dễ dàng truy cập trên nền tảng, nên không có cách nào giúp người dùng tương tác với nội dung đó ngẫu nhiên được.

Theo cựu nhân viên cấp cao này, tất cả những gì mà nhóm tin tức tạo nên đều bị loại bỏ. Đây là một sự thay đổi hoàn toàn từ ngân sách lớn nhằm tài trợ cho tin tức tới việc mọi thứ nhìn chung bị dập tắt vào một ngày nào đó.

Về phía Mark, điều đó rõ ràng là không giúp ích gì cho công việc kinh doanh của họ. Dấu hiệu đầu tiên chỉ ra Meta muốn tách khỏi ngành tin tức ghi nhận vào năm 2022 khi đổi tên một trong những sản phẩm đầu tiên và thành công nhất là News Feed thành Feed.

Cuối năm 2019, Zuckerberg cho rằng Facebook và ngành tin tức không thể bền vững. Đó là thời điểm các quan chức chính phủ Úc lần đầu thông báo cho Google và Facebook rằng quốc gia này sắp ra một luật mới đề nghị cả hai công ty này đàm phán các thỏa thuận thanh toán với các nhà xuất bản tin tức nhằm tiếp tục lưu trữ các liên kết tới nội dung.

Việc đối phó với giới truyền thông tại Facebook lập tức chuyển từ sự khó chịu, và thậm chí là thất vọng đến một chi phí tiềm tàng lớn.

Theo một người làm việc cho Meta lúc đó nắm rõ tình hình, giờ đây công ty sẽ tiêu tốn khoảng 100 triệu USD hàng năm chỉ riêng ở nước Úc. Nếu các quốc gia khác cũng làm như vậy thì chi phí sẽ sớm lên vài tỷ USD hàng năm, thực tế cũng đã có nhiều quốc gia lên tiếng như Úc sau đó.

Vào năm 2021, NMBC đã trở thành luật và mọi tin nội bộ của Meta đều cho thấy rằng nó được dàn dựng từ nhà chính trị nổi tiếng Rupert Murdoch, người sáng lập đế chế News Corp. Thực tế chỉ ra rằng tại Úc, News Corp là công ty đầu tiên đạt được thỏa thuận với Facebook liên quan đến vấn đề thanh toán nội dung tin tức sau khi luật này được phê duyệt.

Theo một người làm việc với Zuckerberg, tuy mối quan hệ kéo dài nhiều năm của Zuckerberg và Murdoch chưa bao giờ thân thiện, đã trở nên căng thẳng khi Úc thông qua NMBC.

Khi gọi điện cho Joel Kaplan, Phó chủ tịch chính sách của Meta và Campbell Brown, Phó chủ tịch phụ trách quan hệ đối tác tin tức cho đến khi rời đi vào năm 2023 cùng một vài CEO khác của Facebook vào lúc 2h sáng, Zuckerberg đã quyết định rằng Facebook sẽ loại bỏ tin tức vĩnh viễn ở Úc.

Trong số đó, một người cho biết công ty đã tính toán mọi thứ sẽ xảy ra nếu chặn toàn bộ tin tức ở đó và lượng ảnh hưởng khá nhỏ, dường như không đáng kể tới mức độ tương tác.

Hai tuần sau, Zuckerberg đã đi ngược lại khi cuộc nói chuyện của anh với Frydenberg dẫn tới một số sửa đổi luật, bỏ đi mối đe dọa phân xử nếu các nhà xuất bản không đồng ý với các thỏa thuận của Facebook.

Hai người quen thuộc với các thỏa thuận mà công ty đã ký kết với các nhà xuất bản Úc cho hay, Meta đã chi trả 100 triệu USD hàng năm cho nội dung tin tức trong nước từ khi luật được thông qua. Một người cho biết điều đó cũng không thể làm giảm đi căng thẳng với truyền thông hay tăng sự thiện cảm.

Trong năm nay, dự kiến chi phí của Meta dành cho các nhà xuất bản tin tức Úc sẽ thấp hơn nhiều bởi công ty cho hay mức tiêu thụ tin tức trên Facebook ở Úc gần đây đã giảm 80% so với năm ngoái.

Hồi tháng 4, sau khi xóa tab tin tức ở Úc, Meta cho biết sẽ không tham gia vào các cuộc đàm phán thương mại mới cho nội dung tin tức truyền thông ở những nước này và sẽ không cung cấp sản phẩm Facebook mới dành riêng cho các nhà xuất bản tin tức trong tương lai.

Mọi thỏa thuận mà Meta có với các nhà xuất bản tại Anh, Mỹ, trong đó có cả thỏa thuận với News Corp., đều đã hết hiệu lực. Những giao dịch còn lại ở Đức, Pháp, Úc sẽ được triển khai trong một vài năm tới.

Năm ngoái, khi Canada thông qua luật tương tự như Úc, Meta đã tắt nội dung tin tức trên Instagram và Facebook một cách dứt khoát.

Dễ dàng có thể thấy được nếu các tổ chức tin tức nỗ lực kiếm tiền từ Meta trong tương lai, công ty sẽ có kế hoạch loại bỏ hoàn toàn.

Am hiểu về tình hình lúc đó, một cựu nhân viên Meta cho biết có lẽ Facebook sẽ không bao giờ hết tin tức nếu tất cả sự việc ở Úc không diễn ra. Hiện giờ không còn đường để lui nữa.

Các giám đốc điều hành công ty truyền thông về cơ bản đã đổ lỗi cho Google và Meta vì đã chiếm đa số khoản tiền quảng cáo kỹ thuật số hiện có, nên các tổ chức tin tức đã phải cạnh tranh nhau những mảnh vụn còn sót lại. Trong suốt 20 năm, ngành công nghiệp tin tức đã phải chật vật để tìm ra một mô hình kinh doanh hiện đại và hiện đang tiếp tục bị thu hẹp. Dù thành công của Meta là rất đáng ghi nhận, song mối quan hệ của công ty với giới truyền thống vẫn còn bất cập.

Theo một trong những cựu nhân viên cấp cao, những người làm trong mảng tin tức cảm thấy họ bị Facebook nợ gì đó. Nhưng sau cùng, không có ai đẩy Mark đến bờ vực…/.