Đồng bằng sông Cửu Long – “Con gà đẻ trứng vàng” của kinh tế Việt Nam

ĐBSCL có tổng diện tích khoảng 39.734 km, bao gồm 13 tỉnh, thành phố, với dân số hơn 17 triệu người; với vị trí địa lý rất thuận lợi khi gần biển Đông – nơi giao thương của nhiều vùng kinh tế. Tiềm năng của khu vực này chính là vị trí chiến lược trong phát triển kinh tế xã hội, quốc phòng và an ninh với lực lượng lao động trẻ và dồi dào. Hàng năm, ĐBSCL đóng góp 22% vào GDP của Việt Nam, điều này khẳng định vai trò quan trọng trong sản xuất nông nghiệp và thủy sản (52% lượng thủy sản quốc gia), hơn 50% sản lượng lúa gạo được sản xuất tại khu vực này, bao gồm 90% xuất khẩu gạo.

Cánh đồng mênh mông ở ĐBSCL.

Thuận lợi – Bất lợi

Nằm ở cuối bán đảo Đông Dương, tiếp giáp với khu vực kinh tế trọng điểm ở miền Nam Việt Nam, ĐBSCL có mối quan hệ hai chiều quan trọng và chặt chẽ với các khu vực khác ở Việt Nam. Campuchia và khu vực này là nơi sông Mê Kông chảy qua. Đây là điều kiện thuận lợi để trao đổi và hợp tác với các quốc gia khác trong khu vực. Nằm ở phía Tây Nam của Tổ quốc với đường bờ biển dài 732 km, khu vực này sở hữu nhiều đảo như đảo Thổ Chu, đảo Phú Quốc; chúng là vùng đặc quyền kinh tế giáp Biển Đông và Vịnh Thái Lan. Khu vực này nằm trong khu vực giao thông hàng hải và hàng không quốc tế giữa Nam Á và Đông Nam Á cũng như giữa Úc và các đảo khác ở Thái Bình Dương. Vị trí này rất quan trọng trong trao đổi quốc tế. Khí hậu ở khu vực này thuộc khí hậu nhiệt đới kết hợp với các đặc điểm cận xích đạo, rất thích hợp cho tăng trưởng và phát triển sinh học của các loại động thực vật. Đây đều là những điều kiện tiên quyết giúp tăng vụ mùa, phát triển sản xuất, nâng cao chất lượng sản phẩm.

Chợ nổi Cái Răng – Cần Thơ.

ĐBSCL có lợi thế phát triển nông nghiệp với 3 nhóm đất chính: Đất phù sa chiếm khoảng 29,7% đất tự nhiên của khu vực và khoảng 1/3 đất phù sa của cả nước. Loại đất này thích hợp cho các loại cây trồng như lúa, trái cây, rau và cây công nghiệp ngắn hạn; Đất phèn chiếm khoảng 1,2 triệu ha (40%) trên toàn khu vực; Đất xám chiếm khoảng 3,4%. Bên cạnh các loại đất trên, vùng ĐBSCL còn có một số loại đất khác như: đất trơ sỏi đá, than bùn, đất đỏ vàng,… chiếm diện tích không đáng kể, chỉ khoảng 0,9%.

Nhìn chung, đất đai nơi đây rất thuận lợi cho phát triển nông nghiệp như trồng lúa, dừa, mía, dứa và các loại cây ăn quả khác. Vùng đất này sở hữu đường bờ biển dài 732km với nhiều cửa sông và vịnh. Biển ở khu vực này chứa nhiều sinh vật biển có giá trị lớn nằm trong khu bảo tồn. Ngoài ra, hệ thống rừng ngập mặn ven biển, bên cạnh việc chống sạt lở đất còn có giá trị kinh tế rất cao.

Tuy nhiên, vùng đất này có một số nhược điểm ảnh hưởng đến sự phát triển kinh tế ở ĐBSCL nói riêng và kinh tế Việt Nam nói chung. Lượng đất phèn trong khu vực này chiếm diện tích lớn, ảnh hưởng đến nông nghiệp. Hơn nữa, vào mùa mưa, lượng nước trên sông cao dẫn đến lũ lụt ở những vùng trũng thấp như Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên. Vào mùa khô, mực nước thấp gây ra sự xâm lấn thủy triều ở đồng bằng, dẫn đến tình trạng nhiễm mặn nghiêm trọng. Mạch nước ngầm ở khu vực này rất phức tạp, phần lớn ở độ sâu 100m. Nếu việc khoan nước diễn ra quá nhiều có thể dẫn đến tình trạng nhiễm mặn nghiêm trọng tại khu vực này. Tài nguyên khoáng sản ở nơi đây cũng không đáng kể, hầu hết trong số chúng là đá vôi, cát, sỏi và than bùn …

“Con gà đẻ trứng vàng”

ĐBSCL có lợi thế lớn trong phát triển kinh tế – xã hội, đặc biệt là trồng lúa, cây ăn quả và chăn nuôi thủy hải sản. Được xem là vựa lúa lớn nhất của Việt Nam, khu vực này cũng có tiềm năng lớn trong phát triển du lịch với hệ sinh thái đa dạng, con người hiền hòa, thân thiện và hiếu khách. Nơi đây tụ hội nhiều điểm du lịch quốc gia như điểm du lịch tại Cần Thơ – miền đất Tây Đô xưa, hệ sinh thái rừng ngập mặn Cà Mau hay đảo Phú Quốc tại Kiên Giang.

Du lịch đảo Phú Quốc tại Kiên Giang.

* Nông nghiệp

Nông nghiệp là ngành chủ lực của khu vực, đóng góp rất lớn vào tỉ trọng GDP của cả nước. Nông nghiệp của hầu hết các tỉnh trong khu vực chiếm hơn 50% tỉ trọng GDP của tỉnh đó. Trong những năm gần đây, nông nghiệp định hướng sản xuất hàng hóa đã được cải thiện cùng với sự đa dạng hóa cây trồng, chăn nuôi và chế biến gia súc, gia cầm. Trong cơ cấu nông nghiệp ở ĐBSCL, cây lương thực chiếm tỉ trọng rất cao. Năng suất trung bình cao nhất trong khu vực này đạt 850kg/năm. Diện tích cây trồng trong những năm gần đây có xu hướng tăng; hiện có khoảng 170 nghìn cây ăn quả với 3 loại chủ yếu: vườn, vườn hỗn hợp, và vườn chuyên dụng. Chăn nuôi ở khu vực này phát triển tương đối tốt với tỷ lệ lợn chiếm 14,2% trong đàn, nhưng vẫn còn nhỏ so với tiềm năng của khu vực. Cho vịt ăn là công việc truyền thống để lấy thịt, trứng và lông để xuất khẩu. Tỷ lệ vịt chiếm 25,1% gia cầm của cả nước, chủ yếu ở Bạc Liêu, Cà Mau, Cần Thơ, Sóc Trăng, Vĩnh Long và Trà Vinh. Nghề đánh bắt cá nơi đây đã tăng trưởng mạnh cả về sản xuất và xuất khẩu. Giá trị đầu ra của ngành thủy sản chiếm 42-45% tổng giá trị và 37-42% xuất khẩu trong cả nước. Về mặt nuôi trồng thủy sản, diện tích nuôi trồng thủy sản là 294,1 ha (21,2%) trong tổng diện tích thủy sản tại Việt Nam. Ngoài ra, nơi đây còn có những sinh vật dưới nước khác có giá trị kinh tế cao như lươn, ốc, cua, rùa, ba ba …

*Công nghiệp

Vùng ĐBSCL phát triển chủ yếu là công nghiệp chế biến thực phẩm, chiếm hơn 20% giá trị gia tăng trong ngành công nghiệp khu vực. Tuy nhiên, đầu ra về chất lượng sản phẩm còn chưa thực sự cao, chưa vượt qua được các tiêu chuẩn xuất khẩu khắt khe của những thị trường nước ngoài, đặc biệt là những thị trường khó tính như Liên minh châu Âu EU, Hoa Kỳ, Nhật Bản,… Các ngành công nghiệp khác như dệt may, sản xuất vật liệu xây dựng (chiếm 12% tỉ trọng khu vực) và hóa chất đã phát triển nhanh chóng trong những năm gần đây. Lĩnh vực công nghiệp khu vực này phân bố chủ yếu ở các thị trấn và thành phố lớn của tỉnh.

*Dịch vụ

Khu vực sông Mê Kông có tiềm năng rất lớn để phát triển du lịch. Vì vậy, nơi đây có một số điểm du lịch quốc gia quan trọng như Cần Thơ, hệ sinh thái rừng ngập mặn Cà Mau, đảo Phú Quốc và vô số địa điểm du lịch khác như :Bảo tàng Long An, Sông Vàm Cỏ, Chợ nổi Cái Bè,… Từ những điểm du lịch này, các cụm du lịch được hình thành ở Cần Thơ, Tiền Giang, Châu Đốc và Năm Căn (Cà Mau), thu hút hàng chục ngàn lượt khách du lịch cả trong và ngoài nước mỗi năm. Chỉ tính riêng chợ nổi Cái Răng tại Cần Thơ, bình quân mỗi ngày có khoảng 100-200 lượt ghe tàu đưa khách du lịch trong và ngoài nước đến tham quan, mua sắm, ăn uống, góp phần quan trọng vào tạo doanh thu cho Cần Thơ nói riêng và khu vực các tỉnh Tây Nam bộ nói chung.

Đánh bắt cá tra tại ĐBSCL.

Trong định hướng phát triển nông nghiệp, ĐBSCL chú trọng tái cơ cấu ngành kinh tế, tăng tỷ trọng chăn nuôi lên 37% trong tổng giá trị sản xuất nông nghiệp, đẩy mạnh xây dựng phát triển nông nghiệp sinh thái bền vững; tập trung vào thâm canh, thay đổi cây trồng theo mùa để tránh thiên tai; hình thành các khu vực nông nghiệp chất lượng cao, tập trung khai thác vùng Đồng Tháp Mười, sông Hậu và bán đảo Cà Mau; thực hiện công tác trồng rừng để khôi phục và bảo vệ môi trường sinh thái; xây dựng đường rừng bảo vệ bờ biển; bảo vệ rừng ngập mặn; từng bước mở rộng diện tích đất trồng trọt và sản xuất lâm nghiệp, tăng qui mô sản xuất hải sản. Ngoài ra, vùng đất này cũng nên tận dụng đường bờ biển dài, ngư trường rộng lớn và lao động có tay nghề cao trong nuôi trồng thủy sản và nghề cá; tăng đầu tư vào lĩnh vực này để đạt mục tiêu đóng góp 50% xuất khẩu thủy sản của cả nước; phát triển nuôi trồng thủy hải sản có giá trị cao như tôm, cua và các loại đặc sản khác.

Bên cạnh đó, lãnh đạo các địa phương cũng nên tập trung phát triển công nghiệp chế biến thực phẩm, dệt may, giày dép, kỹ thuật điện tử và hóa chất; đầu tư vào các khu công nghiệp trọng điểm như: Trà Nóc, Hưng Phú, Vị Thanh và Bến Lức; tập trung vào phát triển các vùng công nghiệp sử dụng lao động địa phương. Xây dựng các trung tâm thương mại, siêu thị, khu mua sắm và mạng lưới thị trường để tạo môi trường thuận lợi cho các doanh nghiệp tiếp cận khách hàng; xây dựng thành phố Cần Thơ như một trung tâm thương mại liên vùng; xây dựng các trung tâm thương mại như Tân An, Cao Lãnh, Mỹ Tho, Long Xuyên, Rạch Giá, Sóc Trăng, Trà Vinh, Vĩnh Long, Bến Tre, Cà Mau nhằm cung cấp hàng hóa cho sản xuất và nhu cầu tiêu dùng hàng ngày. Khai thác lợi thế về vị trí địa lý để phát triển các loại hình du lịch như vườn hoa, vườn trái cây, du lịch sinh thái gắn liền với du lịch tại TPHồ Chí Minh; chú trọng phát triển du lịch gắn liền với bảo tồn thiên nhiên để phát triển kinh tế theo chiều hướng bền vững.

Nếu thực hiện được các điều trên, ĐBSCL sẽ sớm trở thành điểm sáng mới về kinh tế của Việt Nam cũng như trong khu vực, góp phần đẩy nhanh tiến độ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

ÁNH DUY