Hội thảo khoa học "Giáo sư, Viện sỹ Trần Đại Nghĩa – Cuộc đời và sự nghiệp

Tại hội thảo, các đại biểu đã cùng ôn lại cuộc đời, sự nghiệp của GS.VS Trần Đại Nghĩa.

TSKH. Phan Xuân Dũng, Chủ tịch VUSTA cho biết, GS.VS Trần Đại Nghĩa tên khai sinh là Phạm Quang Lễ, sinh ngày 13/9/1913 trong một gia đình nhà giáo nghèo tại xã Chánh Hiệp (nay là xã Hòa Hiệp), huyện Tam Bình, tỉnh Vĩnh Long. Dù hoàn cảnh gia đình rất khó khăn, lại mồ côi cha từ khi mới 7 tuổi, song với tư chất thông minh và sự chăm chỉ, chịu khó, cậu bé Phạm Quang Lễ luôn luôn đạt kết quả học tập xuất sắc toàn diện, nhất là toán và các môn tự nhiên. Tháng 9/1935, Phạm Quang Lễ sang Pháp du học khi tròn 22 tuổi.

TSKH. Phan Xuân Dũng, Chủ tịch Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam phát biểu tại hội thảo.

Năm 1940, sinh viên Phạm Quang Lễ đã nhận gần như cùng một lúc ba bằng: Kỹ sư cầu đường, Kỹ sư điện và Cử nhân Toán. Sau đó, ông còn học tiếp và nhận thêm ba bằng kỹ sư khác: Hàng không, Mỏ - Địa chất và Chế tạo máy.

Mùa thu năm 1946, ông là người đầu tiên được Bác Hồ lựa chọn về nước cùng Người để phục vụ sự nghiệp cứu nước. Tháng 12/1946, ông được Chủ tịch Hồ Chí Minh giao trọng trách Cục trưởng Cục Quân giới - Bộ Quốc phòng (nay là Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng Việt Nam) kiêm Giám đốc Nha nghiên cứu Quân giới - Bộ Tổng Tư lệnh Quân đội (nay là Viện Khoa học và Công nghệ Quân sự). Cũng từ đây, cái tên Trần Đại Nghĩa được Chủ tịch Hồ Chí Minh khai sinh, với ý nghĩa “họ Trần là họ của danh tướng Trần Hưng Đạo; Đại Nghĩa là nghĩa lớn để đến nhiệm vụ của mình với nhân dân, với đất nước. Đại Nghĩa còn là chữ của Nguyễn Trãi trong Bình Ngô đại cáo”. Từ đó, cái tên Trần Đại Nghĩa đã gắn với ông trọn đời.

Với những cải tiến, sáng chế được tạo bởi Trần Đại Nghĩa, vũ khí của Việt Nam đã có sức công phá lớn, trở thành nỗi khiếp sợ của quân thù. Các loại súng lớn, súng phóng bom, các loại mìn nổ chậm v.v… với thương hiệu “made in Vietnam”, “made by Tran Dai Nghia” đã gây cho kẻ thù biết bao sửng sốt, bất ngờ, khiếp vía, kinh hoàng, giới vũ trang, quân sự quốc tế vô cùng ngạc nhiên, thán phục. Càng trong gian khó, tài năng về chế tạo vũ khí của Trần Đại Nghĩa càng tỏa sáng. Với những đóng góp to lớn của ông cho ngành quân giới nước nhà, Đại tướng Võ Nguyên Giáp tặng ông danh hiệu “Ông Phật làm súng”.

Ngày 20/11/1948, ông được phong quân hàm Thiếu tướng trong đợt đầu tiên, khi mới 35 tuổi. Năm 1952, tại Đại hội Anh hùng và Chiến sỹ thi đua toàn quốc lần thứ nhất, ông là đại biểu trí thức được phong danh hiệu Anh hùng lao động đợt đầu tiên của Việt Nam. Đó cũng chính là năm Ông được bầu là Viện sỹ Viện Hàn lâm khoa học Liên Xô - danh vị cao nhất của những người làm công tác khoa học.

Năm 1996, GS.VS Trần Đại Nghĩa đã vinh dự được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh đợt I về Cụm công trình nghiên cứu và chỉ đạo kỹ thuật chế tạo (Bazoca, súng không giật SKZ, đạn bay) trong thời kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp (1945 - 1954). Ông còn được trao tặng Huân chương Hồ Chí Minh, Huân chương Quân công hạng nhất...

Quang cảnh hội thảo

Đại hội lần thứ Nhất của VUSTA vào ngày 26/3/1983 đã bầu GS.VS Trần Đại Nghĩa làm Chủ tịch. Ông trở thành vị Chủ tịch đầu tiên của Liên hiệp Hội Việt Nam.

“Liên hiệp Hội Việt Nam được như ngày hôm nay, trở thành một tổ chức chính trị - xã hội rộng lớn của đội ngũ trí thức Khoa học và Công nghệ Việt Nam, chúng ta càng thấm thía và biết ơn sâu sắc công lao của các lớp cha anh đi trước, cùng với Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đại tướng Võ Nguyên Giáp, GS.VS, Thiếu tướng, Anh hùng Lao động Trần Đại Nghĩa luôn sống mãi với sự nghiệp phát triển khoa học và công nghệ của hệ thống Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam”, TSKH. Phan Xuân Dũng nhấn mạnh.

Thảo luận tại hội thảo, các đại biểu đều cho rằng, cuộc đời và sự nghiệp của GS. VS Trần Đại Nghĩa là một tấm gương sáng, để lại nhiều bài học sâu sắc cho những người làm khoa học về tinh thần trách nhiệm đối với nhân dân, với đất nước và nghị lực phấn đấu vượt qua mọi khó khăn để vươn lên đạt đỉnh cao trong khoa học và công tác.

Thượng tướng Phạm Hoài Nam, Thứ trướng Bộ Quốc phòng khái quát những đóng góp to lớn của GS. VS Trần Đại Nghĩa với ngành Kỹ thuật quân sự và Công nghiệp Quốc phòng Việt Nam. Trước hết, là quá trình tích cực nghiên cứu tích luỹ kiến thức về kỹ thuật quân sự, công nghệ quốc phòng khi học tập ở nước ngoài; thứ hai là đóng góp cho ngành Kỹ thuật quân sự và Công nghiệp quốc phòng trong cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược; thứ ba là đóng góp cho ngành Kỹ thuật quân sự và Công nghiệp quốc phòng trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước.

Nói về những đóng góp của GS.VS Trần Đại Nghĩa với nền khoa học công nghệ Việt Nam, PGS.TS Trần Tuấn Anh - Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam chia sẻ: GS.VS Trần Đại Nghĩa là người đặt nền móng vững chắc cho Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam với 3 nguyên tắc mà Viện trưởng Trần Đại Nghĩa đề ra, đó là: Ưu tiên những vấn đề cấp bách rất cần cho đất nước nhưng phải lượng sức, không đề ra viển vông; Ưu tiên những đề tài phát huy thế mạnh của Việt Nam, những vấn đề sở trường ta có tiềm năng, có thực lực; Giành một lực lượng đi vào hiện đại, đón đầu xu thế phát triển của thế giới trong tương lai.