Thúc đẩy nội lực để tăng khả năng “hấp thụ vốn” cho nền kinh tế

Không đặt kỳ vọng quá nhiều vào chính sách tiền tệ

Tổng giám đốc Vietcombank - ông Nguyễn Thanh Tùng cho biết, tín dụng của ngân hàng tính đến thời điểm cuối tháng 1/2024 giảm khoảng 30.000 tỷ đồng so với cuối năm 2023. Điều này đã cho thấy do xu hướng vay mua bất động sản tiêu dùng từ năm 2023 và kéo đến tháng 1/2024 trong bối cảnh kinh tế còn nhiều khó khăn, thu nhập của người dân giảm và thị trường bất động sản khi thiếu đi nguồn cung.

Đối với mảng khách bán buôn, khó khăn chủ yếu tập trung ở vấn đề pháp lý liên quan đến đất đai, làm chậm tiến độ triển khai các dự án mới. Và đây cũng chính là lý do làm ảnh hưởng việc giải ngân các khoản vay trung - dài hạn. 

Bên cạnh đó, có nhiều mảng tín dụng đặc thù có tính thời vụ vào thời điểm cuối năm như dư nợ phục vụ thanh toán quốc tế thường tăng vào cuối năm, giảm khi khách hàng trả nợ vào đầu năm tiếp theo; doanh nghiệp xuất khẩu thường sẽ có chu kỳ thu tiền vào cuối năm; doanh nghiệp FDI cũng thường trả các khoản vay ngắn hạn để quyết toán.

Phó tổng giám đốc BIDV - ông Trần Long cho biết, có nhiều doanh nghiệp có khả năng quản trị thấp, các báo cáo tài chính giữa văn bản và thực tế không có sự đồng nhất đã khiến cho ngân hàng khó khăn trong quá trình đánh giá cũng như tạo niềm tin ở trong việc cấp tín dụng. Bên cạnh đó, nợ xấu cũng đang tăng cao và việc thu hồi nợ gặp nhiều khó khăn. Hai yếu tố trên cũng khiến cho ngân hàng e ngại việc cho vay tín chấp cũng như cho vay theo dòng tiền. 

Ông Long cho hay: “Việc quản lý dòng tiền, hạn mức và quản lý khoản phải thu của các tổ chức tín dụng đang rất khó khăn. Thanh khoản của thị trường bất động sản có sự giảm sút, giá trị tài sản đảm bảo có sự sụt giảm thì xử lý nợ xấu cũng ngày càng khó hơn. Bên cạnh đó, quan điểm của các cơ quan chức năng cũng chính là yếu tố khiến cho ngân hàng càng thận trọng hơn. Hiện tại, có nhiều ngân hàng cho vay tín chấp, tuy nhiên khi rủi ro xảy ra lại không thu hồi được nợ gốc bởi rủi ro về mặt pháp lý”. 

Ngoài những yếu tố này, phản ánh của cộng đồng doanh nghiệp cũng cho thấy, có không ít doanh nghiệp có nhu cầu vay vốn tuy nhiên không thể tiếp cận được vốn vay bởi vì sức khỏe tài chính giảm sút sau dịch bệnh COVID-19 hoặc là thiếu tài sản thế chấp.

Chi tiết trong báo cáo của Ban Nghiên cứu Phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) gửi đến Thủ tướng trong tháng 1/2024 cho thấy, đơn hàng có vẻ tăng lên tuy nhiên doanh nghiệp đã cạn nguồn vốn, hết tài sản thế chấp để có thể vay thêm nên đang đối mặt với khó khăn đã lặp lại nhiều lần đó là “không có tiền để sản xuất”. 

Cũng theo kết quả khảo sát doanh nghiệp của Ban IV, doanh nghiệp đang “kiệt sức” là có thật. Mặc dù đơn hàng đang bắt đầu khởi sắc, tuy nhiên khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp trong năm 2024 vẫn ở mức đáng lo. Trong đó thì nhóm doanh nghiệp ngành xây dựng có đánh giá bi quan nhất với điểm trung bình chỉ đạt 2,16/5. Còn đối với doanh nghiệp trong ngành công nghiệp, nông - lâm nghiệp - thủy sản đánh giá triển vọng tiếp cận vốn cao nhất tuy nhiên điểm số trung bình vẫn ở mức 2.34 (đây là mức tiêu cực). 

Cơ quan này lo ngại, nếu như việc tiếp cận vốn vẫn còn khó khăn thì doanh nghiệp quy mô nhỏ sẽ khó có thể duy trì, cũng như phát triển hoạt động sản xuất kinh doanh. 

Trong bối cảnh này, Trưởng bộ môn Thị trường tài chính thuộc Trường đại học Kinh tế TP..HCM - PGS. TS Nguyễn Hữu Huân đánh giá, sức mua ở trên thị trường nội địa chưa mấy cải thiện và nền kinh tế không dễ hấp thụ 2 triệu tỷ đồng vốn tín dụng năm nay nếu như không tăng kích cầu nội địa.

Cơ sở để cho PGS. TS Nguyễn Hữu Huân đưa ra nhận định này đó chính là mặt bằng lãi suất đã giảm sâu, chính sách tiền tệ không còn nhiều dư địa để nới lỏng. Cụ thể, hiện nay lãi suất đang ở dưới mức 2% một năm với kỳ hạn ngắn tuy nhiên để hỗ trợ lãi suất ổn định cho doanh nghiệp và người dân thì cần phải điều chỉnh lãi suất cho vay kỳ hạn dài. Còn việc giảm lãi vay với kỳ hạn ngắn như các ngân hàng thực hiện hiện nay chưa hẳn là đã giải quyết được vấn đề. 

Đối với lĩnh vực bất động sản - đây là một trong những kênh giải ngân vốn quan trọng của các ngân hàng, PGS. TS Nguyễn Hữu Huân cho rằng trong ngắn hạn chưa kể đặt kỳ vọng thị trường sớm hồi phục. Theo đó thì các phân khúc nhà ở có mức giá dưới 3 tỷ đồng trở lên sẽ sôi động hơn trong thời gian nửa cuối năm 2024, còn phân khúc cao hơn có thể có mức thanh khoản cao.

Ngoài những yếu tố trên, sức cầu của thị trường yếu, đầu ra sản phẩm của doanh nghiệp khó khăn cũng sẽ khiến cho tín dụng khó có thể tăng mạnh. 

Kích cầu nội địa nhờ vào chính sách tài khóa theo chu kỳ

Để cho nền kinh tế hấp thụ được hàng triệu tỷ đồng vốn trong năm 2024, các chuyên gia cho biết cần có chính sách tập trung kích cầu thay vì kích cung vốn. 

Cũng theo PGS. TS Nguyễn Hữu Huân, trong bối cảnh sức cầu thế giới còn bị tác động bởi nhiều yếu tố khó lường và việc tăng cầu nội địa để thúc đẩy doanh nghiệp đầu tư phát triển sản xuất - kinh doanh là hết sức hợp lý. Còn đối với phía cầu, có thể chia thành hai dạng chính sách bao gồm kích cầu khu vực công, kích cầu từ khu vực tư nhân.

Còn đối với kích cầu ở khu vực công cần tập trung vào chính sách tài khóa và đẩy mạnh chi tiêu của Chính phủ, đẩy mạnh chi tiêu đầu tư công từ nay cho đến cuối năm để có thể tăng tổng cầu trong nền kinh tế.

PGS. TS Nguyễn Hữu Huân nhấn mạnh: “Điều này đóng vai trò như đòn bẩy để có thể bật tăng nền kinh tế”. 

Đối với kích cầu khu vực tư nhân, PGS. TS Nguyễn Hữu Huân khuyến nghị tập trung chính sách thuế qua việc giảm thêm nhiều loại thuế và nhất là thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân. 

Trên thực tế, trong thời gian 3-4 năm qua, các cơ quan quản lý vẫn thực hiện chính sách tài khóa nghịch chu kỳ, nghĩa là thực hiện nới lỏng có kiểm soát chính sách tài khóa nhằm mục đích ngăn chặn đà suy giảm và thúc đẩy sự phục hồi của nền kinh tế.

Những giải pháp chính sách tài khóa nghịch chu kỳ đã được thực hiện bao gồm điều chỉnh miễn - giãn nhiều loại thuế, lệ phí cùng với những khoản thu ngân sách khác; tăng chi đầu tư phát triển và chi phí an sinh xã hội cũng như cải cách chính sách tiền lương, chấp nhận tăng bội chi so với lộ trình kế hoạch 5 năm đã được Quốc hội phê duyệt. Trong năm 2024, đầu tư công và chi tiêu công vẫn được kỳ vọng là động lực nhằm góp phần gia tăng sức cầu cũng như thúc đẩy sự tăng trưởng, lan tỏa đến các khu vực kinh tế khác. Bộ trưởng Bộ Tài chính - ông Hồ Đức Phớc cho biết, dự toán chi ngân sách Nhà nước trong năm 2024 là 2,4 triệu tỷ đồng. Trong đó, chi đầu tư công là 657.349 tỷ đồng - bằng 31,3% tổng chi ngân sách nhà nước và chưa bao gồm ngân sách địa phương giao tăng thêm 31.351 tỷ đồng.

Và với căn cứ là báo cáo phân bổ chi tiết của các bộ và cơ quan trung ương, địa phương thì trong năm 2024, vốn đầu tư công tiếp tục giành được phần lớn cho những dự án trọng điểm quốc gia, những dự án liên kết vùng là 94.199 tỷ đồng. 

Năm 2024 cũng chính là giai đoạn dự kiến hoàn thành các giai đoạn còn lại của cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2017-2020. Đồng thời cũng đẩy mạnh việc thi công vành đai 4 Thủ đô - Vùng Thủ đô Hà Nội cùng với dự án đường vành đai 3 TP.HCM, dự án đường bộ cao tốc Biên Hòa - Vũng Tàu giai đoạn 1, dự án đầu tư xây dựng đường bộ cao tốc Khánh Hòa - Buôn Ma Thuột giai đoạn 1.

Bên cạnh lĩnh vực giao thông, Bộ Tài chính cũng sẽ trình Chính phủ ban hành Nghị định quy định lãi vay, lợi nhuận hợp lý và phương thức thanh toán, quyết toán dự án đầu tư theo hợp đồng BT ở TP.HCM; miễn thuế thu nhập doanh nghiệp và miễn thuế thu nhập cá nhân trên địa bàn TP.HCM.

Ngoài những yếu tố trên, người đứng đầu ngành Tài chính cũng đặt kỳ vọng Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số chính sách đặc thù về đầu tư công trình đường bộ sẽ được triển khai một cách mạnh mẽ vào năm 2024. Từ đó tháo gỡ được các vướng mắc trong việc triển khai các dự án hạ tầng giao thông lớn, những dự án lan tỏa, liên vùng và thúc đẩy đầu tư công một cách mạnh mẽ hơn.

Cùng với những yếu tố trên, ông Huân đặt kỳ vọng Fed sẽ giảm lãi suất đồng USD Mỹ như thông tin đã công bố hoặc có thể sẽ giảm nhiều hơn mức dự kiến. Lãi suất USD Mỹ giảm trở lại sẽ giúp cho dòng tiền chảy mạnh hơn để từ đó tạo ra dư địa cho các ngân hàng trung ương trên thế giới nới lỏng chính sách tiền tệ theo Fed. 

Ông Huân kỳ vọng, khi dòng tiền mạnh hơn thì người dân cũng chi tiêu nhiều hơn, tác động tích cực lên tổng cầu để từ đó kinh tế toàn cầu có cơ hội phục hồi nhanh chóng. Và khi mà nền kinh tế thế giới hồi phục, xuất khẩu của Việt Nam cũng sẽ tăng trưởng trở lại và tác động tích cực lên nền kinh tế trong nước. Cũng trong điều kiện đó, Ngân hàng Nhà nước sẽ duy trì chính sách tiền tệ nới lỏng như hiện nay nhằm mục đích tạo điều kiện cho doanh nghiệp thúc đẩy sản xuất - kinh doanh đồng thời người dân cũng sẽ chi tiêu nhiều hơn nếu như có thêm các biện pháp kích cầu nội địa./.