Trà thảo dược: “Bổ ngang, bổ dọc” hay… “bổ ngửa”?

Trà thảo mộc lành nhưng cũng phải biết cách uống. (Ảnh minh họa)

Một dạng thuốc đặc biệt
ThS.BS Hoàng Khánh Toàn, chủ nhiệm khoa y học cổ truyền, bệnh viện Trung ương quân đội 108 cho biết trà dược liệu, hiểu theo nghĩa hẹp, chỉ một loại chế phẩm dùng trà hoặc lấy trà làm chủ phối hợp với các vị thuốc khác.
Còn hiểu theo nghĩa rộng, là chỉ một dạng thực – dược phẩm gồm một hay nhiều loại dược liệu hoặc thực phẩm được chế biến và sử dụng như trà uống hàng ngày nhưng kỳ thực không có chút lá trà nào trong thành phần. “Như vậy, trà dược liệu là một dạng thuốc thang đặc biệt sử dụng dưới dạng nước hãm hoặc nước ngâm. Hiện nay, nhờ công nghệ phát triển, người ta còn bào chế trà dược hoà tan bằng cách đưa dung dịch trà thuốc đã xử lý theo quy trình pha chế thích hợp vào máy sấy phun sương làm khô thành dạng bột để dễ sử dụng và bảo quản”, BS Hoàng nói.
Cho đến nay, người ta công nhận trà có một số tác dụng như: giải nhiệt chống khát, lợi niệu giải độc, kích thích tiêu hoá, giảm mỡ máu, chống béo phì, cải thiện trí nhớ, chống viêm loét tiêu hoá, kháng khuẩn tiêu viêm, chống oxy hoá, giảm đường máu, dự phòng các bệnh lý mạch máu não, dự phòng hình thành sỏi tiết niệu, sỏi đường mật… “Về công dụng của các dược liệu khác, tuỳ lựa chọn, bào chế, liều dùng, cách dùng mà tạo nên tác dụng riêng biệt và nét đặc trưng của từng loại trà dược”, BS Hoàng cho biết.
Theo PGS.TS.DS Nguyễn Phương Dung, trưởng khoa y học cổ truyền kiêm trưởng bộ môn bào chế đông dược, đại học Y dược Tp. Hồ Chí Minh, để phòng bệnh, người bình thường có thể sử dụng trà có nguồn gốc thực phẩm từ rau, trái như: bí đao, đậu bắp, khổ qua, rau đắng… với liều tương đương lượng thực phẩm ăn hàng ngày. “Với những loại trà thảo dược không phải là rau trái ăn hàng ngày như: hoa sơn trà, hoa tam thất, giảo cổ lam, thìa canh, bá bệnh, hoàn ngọc, diệp hạ châu, nha đam, lược vàng… thì không nên sử dụng thường xuyên. Đây là các dược liệu có tính năng chữa bệnh nhất định, có thể đưa đến tình trạng mất cân bằng do tính vị (nóng, lạnh, đắng, cay…) của chúng”, DS Dung nói.
Thậm chí, mới đây, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Trung Quốc công bố một số phân tích, nghiên cứu về sử dụng thuốc và chỉ ra một số sai lầm trong sử dụng trà thảo mộc gây hại cho sức khỏe. Chẳng hạn loại trà hoa cúc có thể gây hiện tượng rối loạn tiêu hóa, dạ dày, đường ruột bị tổn thương… Những người cao tuổi tốt nhất không nên dùng trà hoa khô, thảo mộc nhiều với hàm lượng cao, vì chúng có thể gây ra tác dụng phụ độc hại đối với cơ thể.

Dùng sao cho đúng?
DS. Dung lưu ý một số vấn đề khi uống trà thảo mộc để đảm bảo sức khỏe.
Trà không nên để qua đêm. Nhiều người có thói quen ngâm trà thảo dược trong ấm trước lúc đi ngủ để sáng hôm sau dậy uống ngay không mất thời gian đun, tuy nhiên đây là cách làm không khoa học và còn ảnh hưởng đến sức khỏe.
Uống trà khổn thể vội. Dù trà thảo dược có thể uống ngay sau khi đun 5-10 phút, song để trà nguội hẳn mới uống thì tác dụng sẽ được phát huy triệt để hơn. Trong khi chờ nguội, không nên rót ra cốc mà để nguyên trong ấm sau đó mở nắp, mới không ảnh hưởng đến chất lượng trà.
Không nên uống trà quá ngọt. Trà thảo dược thường được uống với mục đích giải nhiệt, do vậy nên chọn loại có vị đắng hoặc thanh thanh, tránh những loại có nhiều đường vì sẽ phản tác dụng, khiến có thể dễ “bốc hỏa” hơn.
Không thể lạm dụng. Trà thảo dược cũng là thuốc, vì vậy không thể uống nhiều một lúc, càng không thể dùng trong thời gian dài như các loại thực phẩm chức năng. Đối với người có tố chất yếu ớt, nếu thường xuyên dùng trà thảo dược với tính hàn và vị đắng sẽ làm tổn hại đến dương khí và tì vị, dẫn đến nhiều căn bệnh khác. Trẻ nhỏ do phủ tạng còn non nớt, cũng không nên cho uống trà thảo dược.
Phụ nữ cần thận trọng. Vì trà thảo dược có tính hàn, trong khi đó vào kỳ kinh nguyệt cơ thể mất rất nhiều máu gây thiếu hụt chất sắt, nếu lại uống trà thảo dược vào sẽ làm tổn hại đến chức năng dạ dày, gây chóng mặt, đau bụng. Đối với người mang thai, nếu uống trà thảo dược pha đặc sẽ ảnh hưởng đến nhịp tim, tăng thêm gánh nặng cho tim và thận, không tốt cho sức khỏe. Phụ nữ mới sinh con nếu uống nhiều trà thảo dược cũng dễ để lại nguy cơ hậu sản.
Lưu ý thời điểm uống. Trà thảo dược lợi tiểu, không nên uống trước khi đi ngủ. Khi bụng rỗng, nhất là khi vừa ngủ dậy cũng nên tránh vì sẽ ảnh hưởng đến chức năng cơ quan tiêu hóa.

Ngọc Linh (tổng hợp)