AI, Big Data sẽ quyết định tương lai thị trường chứng khoán

Trong năm 2022, Bộ Tài chính được đánh giá là đứng đầu về chuyển đổi số trong các ngành. Bước sang năm 2023, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc khẳng định sẽ nỗ lực để ngành tài chính vẫn luôn là một trong những ngành đi đầu trong chuyển đổi số, trong đó có lĩnh vực chứng khoán, lĩnh vực được người dân quan tâm nhiều trong những năm gần đây, qua đó góp phần thúc đẩy thị trường phát triển minh bạch và bền vững.

Hiện nay, cơ quan quản lý thị trường chứng khoán đang thực hiện nhiều giải pháp. Còn về phía các công ty thành viên thị trường cũng đã và đang gia tăng ứng dụng các công nghệ mới như AI, Big Data, Blockchain… vào quá trình vận hành và cung cấp các giải pháp cho nhà đầu tư.

Tạp chí Kinh doanh và Tiếp thị đã có cuộc trao đổi với ông Bùi Văn Cường, chuyên gia về công nghệ tài chính ứng dụng AI, Big Data, Blockchain:

PV: Ông đánh giá thế nào về xu hướng chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính - chứng khoán hiện nay?

Ông Bùi Văn Cường: Theo Chương trình Chuyển đổi số Quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 03/06/2020, mục tiêu đến năm 2025 nền kinh tế số sẽ chiếm tỷ trọng 20% trong GDP Việt Nam và đến năm 2030 sẽ chiếm tỷ trọng 30%; trong đó ngành tài chính - chứng khoán nằm trong những nhóm ngành ưu tiên phát triển nền kinh tế số.

Chuyển đổi số là xu hướng tất yếu và đang diễn ra mạnh mẽ trên thị trường tài chính - chứng khoán Việt Nam. Cơ quan chức năng và đặc biệt là các doanh nghiệp trên thị trường cùng chia sẻ nhận thức rằng chuyển đổi số là yếu tố sống còn cho sự phát triển của thị trường, vì lợi ích của nhà đầu tư, doanh nghiệp và cả thị trường.

Từ thay đổi tư duy, nhận thức, cơ quan chức năng, doanh nghiệp và cả các nhà đầu tư đều đang hành động góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi số đi nhanh, mạnh mẽ hơn.

Đơn cử, tại tổ chức của chúng tôi cũng xác định ứng dụng công nghệ AI, máy học, dữ liệu lớn vào đầu tư chứng khoán là lõi, tạo lợi thế cạnh tranh khác biệt trên thị trường với các sản phẩm XWealth. Các công nghệ 4.0 hiện đại nhất đều được ứng dụng trong quá trình nghiên cứu, phát triển sản phẩm cũng như đưa sản phẩm đến người dùng, giúp đem lại hiệu quả đầu tư vượt trội đã được kiểm chứng. Công nghệ 4.0 không chỉ là công cụ, mà là một mô hình hoạt động mới, thuận lợi, dễ dàng, hiệu quả và minh bạch.

Ông Bùi Văn Cường thảo luận bên lề TECHFEST Australia 2023 - Ngày hội khởi nghiệp đổi mới sáng tạo do Bộ Khoa học và Công nghệ chủ trì. (Ảnh: DATX)

PV: Chuyển đối số đã đem lại đột phá như thế nào cho lĩnh vực tài chính - chứng khoán thưa ông?

Ông Bùi Văn Cường: Nhìn lại lịch sử thị trường chứng khoán Việt Nam, chúng ta mới thấy Việt Nam đã đi nhanh và xa thế nào trong ứng dụng công nghệ trên thị trường. Từ một nước chỉ hơn 10 năm trước nhà đầu tư còn chưa thể thực hiện giao dịch trực tuyến (ngày 12/1/2019, lần đầu tiên chúng ta triển khai giao dịch trực tuyến), Việt Nam đã tiến những bước dài.

Ngành chứng khoán dẫn đầu trong chuyển đổi số, như hiện nay có ứng dụng mở tài khoản chứng khoán online, định danh điện tử, chữ ký số, hợp đồng điện tử... với các quy định hết sức thông thoáng, giúp cho việc kết nối chỉ tính bằng chạm, vượt khỏi các rào cản địa lý, không gian thông thường. AI, máy học, Blockchain đã được ứng dụng vào thị trường chứng khoán Việt Nam, thay đổi bộ mặt thị trường.

Công nghệ mang lại cơ hội cho thị trường Việt Nam đi nhanh, bắt kịp với nhịp phát triển chung của thế giới. Chúng ta lại có lợi thế dân số trẻ, nhạy bén với công nghệ, là tiền đề để ứng dụng công nghệ trên các sản phẩm chứng khoán cũng như trên toàn thị trường dễ được tiếp nhận.

PV: Xin ông cho biết về xu hướng ứng dụng AI trong lĩnh vực tài chính - chứng khoán?

Ông Bùi Văn Cường: Trên thế giới, các tổ chức tài chính là những người thích nghi đầu tiên vào thị trường. Tại thị trường nước ngoài, AI hay các công nghệ tiên tiến đã được ứng dụng từ lâu, với nhiều hình thức, mức độ khác nhau.

Theo báo cáo của Harvard Business Review, chỉ riêng trong việc quản lý tài sản, AI và dữ liệu đã tạo nên những bước thay đổi mang tính đột phá. Đầu tiên, là sự gia tăng của các nhà quản lý quỹ thụ động và sự suy giảm của các nhà quản lý quỹ chủ động, khi mà quản lý quỹ thụ động trở nên cạnh tranh hơn, có lợi thế đặc biệt về thông tin. Tỷ lệ lệ tài sản quản lý thụ động từ mức 60% so với quỹ chủ động cách đây 8 năm, giờ đã gấp 1,2 lần. Trong khi đó, nhà đầu tư hưởng lợi từ mức phí rẻ bằng 1/10 nhờ thông qua các quỹ thụ động.

Từ năm 2018, theo báo cáo của Barclays, AI đã được các quỹ phòng hộ sử dụng trong đưa ý tưởng, cấu trúc danh mục, quản trị rủi ro cũng như giao dịch mua bán. Gần 20% các quyết định dựa hoàn toàn vào AI.

Tại Việt Nam, AI cũng đã được ứng dụng ở các mức độ khác nhau. Với DATX, ứng dụng AI có mặt ở mọi bước trong việc nghiên cứu, phát triển sản phẩm đưa tới người dùng. Deep learning và AI được sử dụng trong toàn bộ quy trình 5 lớp thu thập, xử lý dữ liệu: Từ thu thập, sàng lọc và xử lý dữ liệu đầu vào, phân tích và đánh giá dữ liệu, áp dụng các chiến thuật trading kinh điển trên thế giới, quản trị rủi ro và cân bằng tài khoản đến kết quả đầu ra là hành động mua bán cổ phiếu ở một thời điểm cụ thể.

DATX có nhiều model để đọc dữ liệu trên thị trường, tiến hành phân tích cơ bản về tài chính doanh nghiệp, phân tích về nhiều mô hình kỹ thuật nhưng được cải tiến và riêng có để tìm ra sức mạnh của cổ phiếu.

Ngoài ra, với các chỉ số mang tính chất phi tài chính, có nhiều model về việc đo lường tương quan tâm lý của nhà đầu tư, như chỉ số VIX (chỉ số sợ hãi của thị trường) hay chúng tôi phát triển công cụ đọc thông tin, sự bàn tán của nhà đầu tư trên các diễn đàn như Facebook, Zalo, diễn đàn tài chính,… để đánh giá việc nhà đầu tư bàn tán về thị trường, về cổ phiếu cụ thể nào đó…

Với công nghệ trí tuệ nhân tạo là mô phỏng não của con người, của nhà đầu tư giỏi, của nhà quản lý quỹ giỏi. Để lặp lại quá trình đầu tư đó và với các công nghệ lõi tự phát triển, thì với khả năng tự học hỏi, tự hoàn thiện của AI nên trải qua thời gian thì kết quả ngày càng tốt lên, tránh lặp lại sai lầm ở quá khứ. Ví dụ, như trước đây, khi sự kiện trái phiếu Tân Hoàng Minh, sự kiện ông Trịnh Văn Quyết bán chui cổ phiếu làm thị trường sụt giảm nghiêm trọng và tài khoản của DATX cũng bay đến trên 20% lợi nhuận do AI chưa được huấn luyện với những tình huống như vậy, thì hiện nay hoàn toàn có thể làm tốt hơn thị trường, tốt hơn quá khứ bởi AI tự học hỏi, tự hoàn thiện được.

Mới đây, nghiên cứu về đọc tâm lý thị trường trên cơ sở thu thập, xử lý dữ liệu từ các diễn đàn mạng xã hội đã được công bố tại hội nghị về công nghệ AI. Proceedings của hội nghị này được xuất bản bởi nhà xuất bản uy tín Springer của Đức và thuộc danh mục WoS/Scopus. Định hướng nghiên cứu của chúng tôi là liên tục cập nhật, nâng cấp, phát triển công nghệ và công bố các nghiên cứu khoa học này một cách đều đặn trên các diễn đàn khoa học hàng đầu thế giới.

Ứng dụng AI để tìm ra sức mạnh cổ phiếu. (Ảnh: Xwealth)

PV: Theo ông, những công nghệ mới nào hiện nay đang thay đổi lối chơi của đầu tư chứng khoán?

Ông Bùi Văn Cường: Tôi tin AI, dữ liệu lớn và Blockchain sẽ là các công nghệ quyết định tương lai của thị trường tài chính - chứng khoán. Luật chơi của thị trường vẫn vậy, vấn đề chỉ là làm sao làm chủ được cuộc chơi. Ai nắm lợi thế công nghệ, người đó sẽ làm chủ cuộc chơi trên thị trường giàu tiềm năng và rất cạnh tranh này.

Những công cụ được phát triển trên nền tảng lõi AI, Big Data sẽ góp phần giúp cho thị trường minh bạch, lành mạnh hơn, mang lại cơ hội đầu tư công bằng hơn cho các nhà đầu tư cá nhân. Nhà đầu tư sẽ có một người đồng hành thông tuệ, nhờ khả năng thu thập, xử lý lượng thông tin khổng lồ với tốc độ cao, theo thời gian thực, có khả năng lọc và xử lý các thông tin nhiễu, giúp nhà đầu tư ra quyết định nhanh và hiệu quả, không bị chi phối bởi cảm xúc, hay tin đồn.

Đơn cử, như nghiên cứu của chúng tôi được xuất bản bởi Springer đã chỉ ra, thị trường chứng khoán Việt vẫn đặc biệt nhạy cảm với các yếu tố tin đồn. Việc đo ảnh hưởng của các tin đồn trên thị trường và hành vi của nhà đầu tư trước các tin này, tác động của chúng tới sự tăng giảm của cổ phiếu và thị trường nói chung, lượng hóa nó, giúp nhà đầu tư tránh chi phối bởi cảm xúc trong đầu tư. Tương tự, chúng tôi cũng có mô hình để xác định các nhóm cổ phiếu có rủi ro tăng vốn ảo... Đây là các chỉ số đầu vào quan trọng, hỗ trợ cho quyết định đầu tư của khách hàng được hiệu quả, khách quan và dễ dàng hơn.

PV: Như vậy, có thể nói AI sẽ làm lu mờ những yếu tố cạnh tranh truyền thống?

Ông Bùi Văn Cường: Tôi xin dẫn lại chia sẻ của lãnh đạo một công ty chứng khoán. Ông ấy cho rằng những năm qua, sự cạnh tranh giữa các công ty chứng khoán thường dựa trên các yếu tố truyền thống như: (1) Độ phủ của mạng lưới đội ngũ môi giới; (2) Chất lượng hoạt động tư vấn đầu tư; (3) Sự thuận tiện của phần mềm giao dịch; và (4) Sự đa dạng về nguồn vốn và các sản phẩm dịch vụ tài chính.

Trong tương lai, những yếu tố cạnh tranh truyền thống này có thể thay đổi. Theo đó, yếu tố áp dụng AI có thể sẽ là điểm then chốt nhất trong việc hỗ trợ cho hoạt động môi giới và tư vấn đầu tư, tạo ra lợi thế cạnh tranh khác biệt và dài hạn của một công ty chứng khoán.

PV: Là một trong những tổ chức điển hình về số hóa, xin ông chia sẻ về việc chuyển đổi số trong chính hoạt động quản lý doanh nghiệp, quản lý nhân sự của mình?

Ông Bùi Văn Cường: Công nghệ là lõi sản phẩm của chúng tôi và cũng là lõi trong vận hành và quản lý doanh nghiệp. Nhờ đó, bộ máy nhân sự với đội ngũ các chuyên gia công nghệ, tài chính làm việc xuyên quốc gia của chúng tôi phối hợp nhịp nhàng, ăn ý và hiệu quả.

Xin trân trọng cảm ơn ông về cuộc trò chuyện!

BÌNH NGUYÊN (thực hiện)