Đồng bộ chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số

Những kết quả bước đầu về chuyển đổi số trong doanh nghiệp

Chuyển đổi số trong doanh nghiệp là ứng dụng các thành tựu công nghệ số và dữ liệu vào các hoạt động kinh doanh nhằm đổi mới mô hình và quy trình sản xuất, kinh doanh theo hệ sinh thái, liên kết từ khâu sản xuất, thương mại đến sử dụng..., góp phần tăng năng suất lao động và sức cạnh tranh, hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp.

Chuyển đổi số là trọng tâm, mục tiêu ưu tiên và động lực phát triển mạnh mẽ hàng đầu của Việt Nam trong nhiều thập kỷ tới.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì hội nghị toàn quốc về chuyển đổi số quốc gia. (Ảnh: Nhật Bắc/VGP)

Ngay từ tháng 1/2021, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã ban hành Quyết định số 12/QĐ-BKHĐT để triển khai Chương trình hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số giai đoạn 2021-2025, theo đó, từ năm 2021-2022, chương trình tập trung vào nâng cao nhận thức và đào tạo các kiến thức, kỹ năng nền tảng về chuyển đổi số, kết nối cung cầu trong chuyển đổi số; Từ năm 2023, chương trình sẽ tập trung vào hướng dẫn chuyên sâu, hỗ trợ ứng dụng các giải pháp chuyển đổi số.

Với sự hỗ trợ kỹ thuật từ Cơ quan Phát triển Quốc tế Mỹ (USAID) thông qua dự án LinkSME, chương trình đã được triển khai mạnh mẽ, rộng khắp trên toàn quốc và nhận được sự ủng hộ đánh giá cao từ cộng đồng doanh nghiệp thông qua các khóa đào tạo cho doanh nghiệp về chuyển đổi số; hình thành mạng lưới chuyên gia về chuyển đổi số và tìm kiếm, sàng lọc những doanh nghiệp sẵn sàng, quyết tâm chuyển đổi số để kết nối chuyên gia hỗ trợ xây dựng lộ trình chuyển đổi số cho doanh nghiệp; cho thuê phần mềm, cung cấp dịch vụ số tạo thuận lợi cho doanh nghiệp và giúp các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) đăng ký tham gia và sử dụng các nền tảng số, hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số nhanh, chuẩn hóa quy trình và đổi mới mô hình kinh doanh, trên việc sử dụng công nghệ 4.0 như Cloud, trí tuệ nhân tạo (AI)...

Ngoài ra, các chương trình, đề án phát triển khoa học và công nghệ (KHCN) đều lồng ghép các hoạt động hỗ trợ DNNVV nghiên cứu, đổi mới công nghệ, tiếp nhận, cải tiến, hoàn thiện, làm chủ công nghệ thông qua các hoạt động nghiên cứu, đào tạo, tư vấn, tìm kiếm, giải mã, chuyển giao công nghệ; xác lập, khai thác, quản lý, bảo vệ và phát triển tài sản trí tuệ doanh nghiệp.

Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng đã công bố ấn phẩm “Trang vàng các giải pháp chuyển đổi số doanh nghiệp” với hơn 50 giải pháp chuyển đổi số hiện hành, ưu đãi nhất cho các DNNVV, giúp doanh nghiệp tham khảo, lựa chọn được các giải pháp chuyển đổi số phù hợp, nhằm tiết kiệm chi phí và thời gian khi thực hiện chuyển đổi số.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Duy Đông phát biểu trong Hội nghị công bố và kết nối Trang vàng giải pháp chuyển đổi số. (Ảnh: MPI)

Sau hơn 2 năm triển khai, tính tới tháng 6/2023, Chương trình Hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi số giai đoạn 2021-2025 đã đào tạo, hỗ trợ chuyển đổi số cho hơn 10.000 doanh nghiệp tại 40 địa phương; trong đó, hơn 200 doanh nghiệp được hỗ trợ tư vấn chuyên sâu về lộ trình chuyển đổi số. Tổng cộng, đã có hơn 2 triệu lượt tiếp cận với các hỗ trợ kỹ thuật về đánh giá mức độ sẵn sàng chuyển đổi số, cẩm nang hướng dẫn chuyển đổi số và các chủ đề chuyển đổi tư duy lãnh đạo khi chuyển đổi số, tái thiết kế quy trình, chuyển đổi số mô hình kinh doanh, ứng dụng công nghệ số để mở rộng thị trường, chuyển đổi số trong chuỗi giá trị nông nghiệp, logistics…

Về tổng thể, các doanh nghiệp đã có những chuyển biến rõ rệt trong nhận thức về sự cần thiết của chuyển đổi số. Nhiều doanh nghiệp đã bước vào giai đoạn số hóa dữ liệu, chuẩn hóa quy trình, ứng dụng công nghệ số và tiến tới chuyển đổi số ở phạm vi rộng và đồng bộ hơn. Theo Báo cáo thường niên chuyển đổi số doanh nghiệp năm 2022 của Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, kết quả khảo sát 1.000 doanh nghiệp cho thấy, trong năm 2022, số lượng các doanh nghiệp được khảo sát đang tiến hành chuyển đổi số có gia tăng và nhiều doanh nghiệp đã dành ngân sách cụ thể cho hoạt động này dù ít hay nhiều. Trước đó, năm 2021, nhiều doanh nghiệp mới ở bước học tập, tìm hiểu và tham khảo thông tin, chuẩn bị cho việc triển khai chuyển đổi số.

Tuy nhiên, hiện nay, việc áp dụng công nghệ số tại nhiều doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp vừa và nhỏ, vẫn còn rời rạc, mức độ chuyển đổi số còn thấp và chưa đồng đều do hạn chế về tư duy, nhận thức, thiếu mục tiêu, kế hoạch chiến lược thực hiện chuyển đổi số một cách rõ ràng ngay từ đầu; thiếu vốn, thiếu cơ sở hạ tầng về công nghệ số, rủi ro rò rỉ dữ liệu, thiếu nhân lực, thiếu thông tin, tâm lý phải thay đổi tập quán kinh doanh; cũng như do khung pháp lý chưa hoàn thiện, hạ tầng công nghệ thiếu đồng bộ, tốc độ phát triển các doanh nghiệp cung cấp công nghệ chưa cao…

Báo cáo từ Hiệp hội DNNVV Hà Nội năm 2021 cho thấy, có 90% doanh nghiệp quan tâm đến vấn đề chuyển đổi số, với 30% chủ doanh nghiệp đánh giá đây là vấn đề sống còn, song chỉ có 40% doanh nghiệp sẵn sàng đầu tư chuyển đổi số. Nhiều doanh nghiệp còn lúng túng về định hướng và yêu cầu chuyển đổi số vào chính quy mô, lĩnh vực đang kinh doanh; Không ít doanh nghiệp còn coi chuyển đổi số chỉ là một phương tiện để phô diễn, chứ không phải là một khoản đầu tư hàng đầu để thích ứng bối cảnh mới trên thị trường...

Theo các ấn phẩm “Báo cáo thường niên về chuyển đổi số trong doanh nghiệp” năm 2021 và năm 2022 do Bộ Kế hoạch và Đầu tư công bố, có hơn 40% doanh nghiệp được khảo sát phản ánh một trong những khó khăn chính là thiếu thông tin về các giải pháp chuyển đổi số để doanh nghiệp có thể lựa chọn được giải pháp phù hợp cho doanh nghiệp mình. Để tháo gỡ khó khăn trên, Cục Phát triển doanh nghiệp, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang tích cực phối hợp cùng với các chuyên gia độc lập của USAID và LinkSME tiến hành rà soát, đánh giá và phân loại các giải pháp chuyển đổi số phổ biến tại Việt Nam.

Tăng cường chính sách tài chính - tín dụng hỗ trợ chuyển đổi số cho doanh nghiệp

Để phát triển kinh tế số và thúc đẩy chuyển đổi số lành mạnh và hiệu quả cần phải phát triển đồng bộ thể chế số, hạ tầng số, công cụ sản xuất số, công cụ quản lý số, nhân lực số, thị trường số và quản lý pháp luật số nhằm tạo hệ sinh thái số lành mạnh, quản lý được các nguy cơ và rủi ro trên không gian mạng; Đồng thời, bảo đảm việc làm, ổn định thu nhập, hỗ trợ an sinh và tái hòa nhập xã hội cho những tầng lớp yếu thế, dễ bị tổn thương, cũng như tăng cường bảo vệ môi trường sống trong quá trình phát triển kinh tế đất nước theo yêu cầu Cách mạng Công nghiệp 4.0.

Đặc biệt, để hỗ trợ chuyển đổi số cho các doanh nghiệp, nhất là các DNNVV, bên cạnh việc tiếp tục phát triển thể chế và hiện đại hoá nền tảng số quốc gia cần coi trọng hoàn thiện và triển khai đồng bộ chính sách tài chính - tín dụng.

Thời gian qua, Việt Nam đã có một số chính sách ưu đãi tài chính - tín dụng cho các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực KHCN. Nhiều doanh nghiệp chuyển đổi số đã được tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi thông qua hoạt động của các Quỹ bảo lãnh tín dụng doanh nghiệp và Quỹ phát triển DNNVV.

Doanh nghiệp đẩy mạnh chuyển đổi số. (Ảnh: THACO)

Tuy vậy, Việt Nam chưa có chính sách thúc đẩy chuyển đổi số cho từng nhóm đối tượng doanh nghiệp khác nhau, dựa trên các tiêu chí về quy mô, ngành nghề, giai đoạn và mục tiêu phát triển…

Đồng thời, cả Ngân sách Nhà nước (NSNN) trung ương và địa phương còn chưa đảm bảo nguồn để thực hiện các chính sách hỗ trợ cho doanh nghiệp chuyển đổi số, do khó khăn trong cân đối ngân sách và hạn chế từ nguồn vốn của các Quỹ phát triển DNNVV và Quỹ bảo lãnh tín dụng; Trong khi đó, Quỹ đổi mới công nghệ quốc gia trong giai đoạn 2015-2021 chưa triển khai các hoạt động hỗ trợ tín dụng...

Bên cạnh đó, các hoạt động chi NSNN đầu tư cho KHCN chưa hiệu quả, chưa phù hợp với đặc thù của hoạt động sáng tạo. Nhiều công ty cổ phần, doanh nghiệp tư nhân khó tiếp cận với kinh phí nghiên cứu, áp dụng KHCN mới và do thị trường KHCN chưa phát triển, trong khi nguồn lực tự thân còn nhiều hạn chế...

Bởi vậy, trong thời gian tới, để tạo động lực chuyển đổi số cho doanh nghiệp, các loại quỹ, thuế, phí, nhất là các ưu đãi về thu nhập doanh nghiệp, VAT, thuế xuất - nhập khẩu và thuế thu nhập cá nhân... cần tiếp tục được rà soát và điều chỉnh theo hướng khuyến khích mọi tổ chức, cá nhân đầu tư, tài trợ cho chuyển đổi số và khuyến khích đổi mới, sáng tạo, khuyến khích người dân, doanh nghiệp sử dụng, cung cấp các dịch vụ số; giúp doanh nghiệp giảm thiểu nghĩa vụ tài chính với NSNN, giảm chi phí và tạo điều kiện tăng thêm nguồn tài chính, tăng tích lũy nhằm tăng khả năng đầu tư chuyển đổi số, đẩy mạnh đầu tư phát triển và nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh; sẵn sàng chấp nhận sản phẩm, giải pháp, dịch vụ, mô hình kinh doanh số, thúc đẩy phương thức quản lý mới.

Đặc biệt, chi NSNN và chi cho KHCN cần ưu tiên cho phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật số dùng chung làm nền tảng, tạo điều kiện cho chuyển đổi số; xây dựng các khu thử nghiệm dành cho doanh nghiệp công nghệ; thúc đẩy hoạt động công nghệ số, đầu tư nghiên cứu công nghệ lõi và các hoạt động khởi nghiệp ứng dụng công nghệ số để tạo ra các sản phẩm, dịch vụ mới; ưu đãi cho các doanh nghiệp mua quyền sử dụng các kết quả nghiên cứu ứng dụng sử dụng NSNN với quy trình đơn giản, nhanh gọn; hỗ trợ liên kết giữa các tổ chức KHCN và doanh nghiệp để thực hiện các dự án đổi mới công nghệ, ứng dụng kết quả đầu ra; kết hợp chặt chẽ nghiên cứu và phát triển trong nước với chuyển giao công nghệ từ nước ngoài; đào tạo nhân lực số, nhất là các ngành về phân tích dữ liệu, khoa học dữ liệu, AI...

Trước mắt, tiếp tục nâng cao năng lực và vận hành hiệu quả hoạt động của Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia nhằm thực hiện hỗ trợ, phát triển hệ sinh thái khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo, góp phần đổi mới mô hình tăng trưởng trên nền tảng phát triển khoa học và công nghệ; tổ chức hiệu quả Diễn đàn thường niên kết nối quỹ đầu tư đổi mới sáng tạo Việt Nam và Mạng lưới đổi mới sáng tạo quốc gia.

Đồng thời, cần tiếp tục nghiên cứu sửa đổi quy định về chuyển mục đích sử dụng Quỹ phát triển khoa học và công nghệ của doanh nghiệp để thực hiện các nhiệm vụ: Đầu tư cho các vườn ươm trong lĩnh vực liên quan đến KHCN và đổi mới sáng tạo; đặt hàng các sản phẩm đổi mới sáng tạo; đầu tư cho doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo; bổ sung cơ chế, chính sách khuyến khích hình thành lực lượng doanh nghiệp tư nhân có vai trò dẫn dắt trong một số lĩnh vực, ngành kinh tế trọng điểm, có lợi thế cạnh tranh.

Các chính sách ưu đãi miễn, giảm thuế, phí cần đặt tiêu chí chỉ áp dụng với doanh nghiệp đang thực hiện chuyển đổi số, hoặc sử dụng các công cụ số; ví dụ, có thể xem xét tiêu chí hoàn thành khóa đào tạo là một trong những điều kiện để được hưởng các chính sách hỗ trợ khác về chuyển đổi số.

Một trong những đơn vị được hưởng Gói xây dựng lộ trình chuyển đổi số cho DNNVV của Bộ Kế hoạch và Đầu tư. (Ảnh: Báo Công Thương)

Đặc biệt, cần xây dựng và triển khai các đề án và hoạt động hỗ trợ chuyển đổi số cho các DNNVV, doanh nghiệp ngành nghề truyền thống, doanh nghiệp sản xuất chuyển đổi sang cung cấp sản phẩm, dịch vụ trên các nền tảng số, sản xuất thông minh và từng bước thực hiện tái cấu trúc, nâng cao năng lực nội tại của doanh nghiệp. Các DNNVV cần được hỗ trợ chung về cải cách thủ tục hành chính; cải thiện điều kiện tiếp cận tín dụng, thuế, mặt bằng sản xuất, công nghệ, cơ sở ươm tạo, cơ sở kỹ thuật; mở rộng thị trường; thông tin, tư vấn và pháp lý; phát triển nguồn nhân lực; được hỗ trợ kinh phí tham gia hội chợ triển lãm, hội thảo, hội nghị kết nối kinh doanh, giới thiệu sản phẩm công nghệ để tìm kiếm cơ hội kinh doanh...

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam chỉ đạo các tổ chức tín dụng tiếp tục tập trung vốn tín dụng phục vụ cho hoạt động sản xuất kinh doanh trong các lĩnh vực ưu tiên, khuyến khích phát triển theo chủ trương của Đảng, Nhà nước; Tiếp tục tạo thuận lợi về điều kiện vay (điều kiện tín chấp và thế chấp, thời hạn vay và lãi suất...) để các doanh nghiệp tiếp cận với các nguồn vốn tín dụng, chính sách vay ưu đãi cho chuyển đổi số, đầu tư vào hạ tầng, trang thiết bị, máy móc, phần mềm quản trị và đầu tư vào nguồn lực về con người, đổi mới công nghệ, trang bị công nghệ mới hiện đại...

Bộ Tài chính, Bộ Khoa học và Công nghệ và các bộ, ngành và địa phương khác tiếp tục nghiên cứu, hỗ trợ doanh nghiệp đủ điều kiện được hưởng các chính sách về thuế thu nhập doanh nghiệp, đất đai, tín dụng theo quy định; Nghiên cứu đề xuất và triển khai hiệu quả chương trình hỗ trợ chuyển đổi số của doanh nghiệp thuộc quản lý của mình, với các chỉ tiêu cụ thể cho từng giai đoạn, lộ trình thực hiện; đồng thời, hỗ trợ tái cơ cấu lao động, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và bảo đảm an sinh xã hội, đáp ứng yêu cầu đổi mới sáng tạo và cách mạng công nghiệp 4.0.

Phát triển kinh tế số và thúc đẩy chuyển đổi số trong doanh nghiệp vừa là áp lực thời đại, vừa là cơ hội lớn nhất và duy nhất để Việt Nam vượt thoát “bẫy thu nhập trung bình” và sớm hiện thực hóa khát vọng hùng cường ngàn năm của mình…!./.

TS. NGUYỄN MINH PHONG