Xuất khẩu viên nén giảm mạnh

6 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu viên nén ước đạt 1,85 triệu tấn, kim ngạch ước gần 300 triệu USD.

Báo cáo “Sản xuất và xuất khẩu viên nén từ Việt Nam: Thực trạng và xu hướng thị trường đầu ra sản phẩm” do Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam phối hợp với Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Bình Định và Tổ chức Forest Trends vừa công bố cho thấy, 6 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu viên nén ước đạt 1,85 triệu tấn, kim ngạch ước gần 300 triệu USD.

Hàn Quốc và Nhật Bản là hai thị trường nhập khẩu viên nén lớn nhất của Việt Nam. Lượng viên nén từ Việt Nam xuất vào hai thị trường này chiếm trên 95% trong tổng lượng viên nén xuất khẩu từ Việt Nam vào tất cả các thị trường.

Ông Tô Xuân Phúc - Chuyên gia phân tích chính sách Tổ chức Forest Trends, cho hay trong 5 tháng đầu năm 2023, lượng viên nén xuất khẩu từ Việt Nam vào Hàn Quốc đạt 0,65 triệu tấn, tương đương 96,1 triệu USD về kim ngạch, giảm 41% về lượng và 45% về kim ngạch so với cùng kỳ của năm 2022.

Thông tin chia sẻ từ một số doanh nghiệp xuất khẩu cho thấy tính đến hết 6 tháng đầu năm 2023, lượng viên nén của Việt Nam xuất đi Hàn Quốc đạt khoảng 0,8 triệu tấn.

Việt Nam là nguồn cung viên nén chính cho Hàn Quốc (cung 80% trong tổng nhu cầu sử dụng của thị trường này). Tuy nhiên, hiện nay Hàn Quốc đang đa dạng hóa nguồn cung, bao gồm cả nguồn nhập khẩu từ Nga.

Đối với Nhật Bản, trong 6 tháng đầu năm 2023, xuất khẩu viên nén vào thị trường này ước đạt khoảng 1 triệu tấn, kim ngạch 173 triệu USD, giảm 5,7% về khối lượng, trong khi kim ngạch vẫn tăng 19,7% so với cùng kỳ 2022.

Viên nén xuất khẩu đi Nhật Bản đòi hỏi nguồn nguyên liệu gỗ là rừng trồng trong nước, có chứng chỉ FSC. Nguyên liệu này chỉ có ở những nơi tập trung nhiều các diện tích rừng trồng của Việt Nam, đặc biệt là từ vùng Miền Trung trở ra phía Bắc. Do đòi hỏi chứng chỉ, nên Nhật Bản luôn trả giá cao cho viên nén.

Từ năm 2013 đến năm 2022, lượng và giá trị kim ngạch xuất khẩu viên nén của Việt Nam đã tăng lần lượt là 28 và 34 lần. Việt Nam đã trở thành quốc gia xuất khẩu viên nén lớn thứ hai trên thế giới, sau Hoa Kỳ.

Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, năm 2022 Việt Nam xuất khẩu 4,9 triệu tấn và kim ngạch đạt 0,79 tỷ USD. Trong 5 tháng đầu năm 2023, lượng xuất đạt 1,57 triệu tấn, kim ngạch đạt khoảng 256,5 triệu USD.

Hiệp hội Gỗ và lâm sản Việt Nam cho hay giá viên nén xuất khẩu của Việt Nam sang Hàn Quốc và Nhật Bản vào những tháng đầu năm 2022 dao động khoảng 140 USD/tấn giao hàng tại cảng Việt Nam (giá FOB), nhưng đến nửa cuối năm 2022 đã tăng rất mạnh, đạt 180-190 USD/tấn.

Tuy nhiên, từ đầu năm 2023 đến nay, giá xuất khẩu viên nén giảm rất mạnh, nhất là tại thị trường Hàn Quốc. Trong khi mức giá xuất khẩu đi Nhật Bản vẫn đạt 145 – 165 USD/tấn, thì giá viên nén Việt Nam xuất khẩu vào Hàn Quốc đã rớt xuống chỉ còn 78 USD/tấn vào tháng 4/2023. Đây là mức giá thấp dưới giá thành sản xuất, khiến một số doanh nghiệp viên nén Việt Nam quy mô nhỏ không có tiềm lực về tài chính phải ngừng sản xuất.

Với sự nỗ lực mở cửa thị trường của Chi hội Viên nén thuộc Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam, giá xuất khẩu viên nén vào Hàn Quốc đã tăng trở lại trong 2 tháng gần đây, đạt 110 USD/tấn vào đầu tháng 7/2023.

Theo ông Tô Xuân Phúc, trong bối cảnh cầu tiêu thụ viên nén tại Hàn Quốc không giảm, sự sụt giảm nguồn cung nguyên liệu đầu vào cho sản xuất viên nén dẫn tới việc cạnh tranh giữa các công ty sản xuất, đẩy giá nguyên liệu viên nén lên cao.

Thị trường Nhật Bản có tính ổn định hơn nhiều so với Hàn Quốc, với các đơn hàng dài hạn (hợp đồng mua bán thường là 10 - 15 năm) hiện được xuất với mức giá dao động khoảng 145 - 165 USD/tấn (FOB Việt Nam). Bên cạnh các hợp đồng dài hạn, một số doanh nghiệp Nhật Bản cũng thực hiện các hợp đồng ngắn hạn với một số nhà cung ứng Việt Nam.

Tính đến nay (năm 2023), Việt Nam xuất khẩu khoảng 1 triệu tấn viên nén vào Nhật Bản. Toàn bộ lượng viên nén xuất khẩu đi Nhật đòi hỏi phải có chứng chỉ FSC. Nguyên liệu cho viên nén xuất khẩu đi Nhật là từ nguồn gỗ rừng trồng trong nước, chủ yếu là từ cây keo.

Ông Tô Xuân Phúc cho rằng cầu viên nén tại Nhật sẽ tăng mạnh trong tương lai. Thông tin từ một số doanh nghiệp cho biết, hiện mỗi năm Nhật Bản sử dụng khoảng 8 triệu tấn viên nén, trong đó 40-50% là vỏ hạt cọ dầu, phần còn lại (50 - 60%) là viên nén từ gỗ.

Dự kiến đến năm 2030, nhu cầu viên nén tại Nhật Bản sẽ tăng lên 20 triệu tấn, trong đó lượng viên nén gỗ sẽ chiếm khoảng 13 - 15 triệu tấn (còn lại là hạt cọ dầu). Nhu cầu viên nén sử dụng tại Nhật sẽ mở rộng trong tương lai.

"Đây là cơ hội lớn cho các doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt các doanh nghiệp có nguồn nguyên liệu đầu vào ổn định và có chứng chỉ bền vững, có nhà máy sản xuất quy mô, quản lý bài bản", ông Tô Xuân Phúc chia sẻ.

Trong những năm vừa qua, cầu tiêu thụ tăng chủ yếu tại các nước Châu Âu, Nhật Bản và Hàn Quốc. Tuy nhiên, ngành viên nén Việt Nam có cơ hội mở rộng thị trường khi cầu tiêu thụ tại Việt Nam bắt đầu có tín hiệu tăng nhanh bởi Chính phủ đang nỗ lực thực hiện các cam kết giảm phát thải khí nhà kính và sử dụng năng lượng sạch, bao gồm viên nén nhằm thay thế than trong sản xuất năng lượng.