Thị trường chứng khoán có thể kích hoạt hiện tượng “call margin”, nhà đầu tư ngắn hạn nên hành động ra sao?

Thị trường chứng khoán trong nước vừa khép lại một tuần giao dịch đầy sóng gió với những phiên giảm điểm mạnh. Chỉ số VN-Index mất 101,74 điểm (-8%), đây cũng là tuần giảm kỷ lục kể từ đầu tháng 10/2022. Vốn hóa toàn thị trường “bốc hơi” 480.000 tỷ đồng chỉ sau 1 tuần, giá trị hiện chỉ còn khoảng 6,28 triệu tỷ đồng.

Các chuyên gia đều nhận định áp lực margin trên thị trường hiện tại là rất lớn. Với tình trạng như hiện nay, nếu thị trường vẫn tiếp tục giảm có thể kích hoạt tình trạng “call margin” trên diện rộng. Do đó, các nhà đầu tư ngắn hạn cần quan sát thận trọng, trong khi đó nhà đầu tư tầm nhìn dài hạn hơn có thể giải ngân từng phần với tỷ trọng thấp.

Sau nhịp giảm mạnh, định giá thị trường và nhiều nhóm cổ phiếu đã về vùng hợp lý

Theo ông Nguyễn Anh Khoa - Trưởng phòng Phân tích Chứng khoán Agriseco, nhịp điều chỉnh vừa qua là cần thiết trong quá trình đi lên của chỉ số, nhất là khi VN-Index tăng gần 15% từ đầu năm mà chưa có đợt chiết khấu nào đáng kể. Về mặt kỹ thuật, chỉ số chính đang có tín hiệu cân bằng được áp lực bán khi lùi về vùng MA200 quanh 1.175 - 1.180 điểm, lực cầu được kỳ vọng gia tăng tích cực tại vùng này giúp thị trường duy trì xu hướng tăng điểm trong trung hạn.

Tuy nhiên, kỳ vọng ngắn hạn của thị trường cũng đang bị ảnh hưởng bởi một số thông tin liên quan đến căng thẳng địa chính trị quốc tế, các dự báo về việc Cục Dự trữ Liên bang Mỹ có thể sẽ lùi lịch hạ lãi suất cũng như vấn đề áp lực tỷ giá trong nước. 

Trong bối cảnh tỷ giá tiếp tục leo thang, Ngân hàng Nhà nước đã phải bán USD trong tuần vừa qua. Đây được đánh giá là hành động can thiệp quyết liệt. Tuy nhiên, để có thể đảm bảo tỷ lệ dự trữ ngoại hối đạt từ 12 - 14 tuần nhập khẩu (theo mức khuyến nghị của IMF), Ngân hàng Nhà nước khó có thể kéo dài việc bán USD trong bối cảnh nhu cầu nhập khẩu tăng cao hiện nay. Và nếu tỷ giá chưa hạ nhiệt, lãi suất có thể phải tăng lên nhằm kiểm soát tỷ giá. Qua đó gây ảnh hưởng tới dòng tiền trên thị trường cũng như dòng tiền vào chứng khoán.

Về khả năng nới rộng biên độ nhịp giảm, vị chuyên gia đến từ Agriseco cho rằng, nếu lực cầu không gia tăng đáng kể quanh MA200, vùng hỗ trợ 1.120 - 1.130 sẽ trở thành điểm đỡ trước mắt cho chỉ số.

Về áp lực margin, số liệu của các công ty chứng khoán cho thấy, ước tính dư nợ margin đã đạt gần 200.000 tỷ đồng vào cuối quý I/2024, tăng 23.000 tỷ đồng so với cuối năm 2023. Đây là mức cao kỷ lục, thậm chí vượt cả mức dư nợ margin trong giai đoạn đầu năm 2022 khi chỉ số VN-Index tạo đỉnh 1.500 điểm.

Với tình trạng hiện nay, ông Nguyễn Anh Khoa đánh giá nhịp điều chỉnh của thị trường có thể sẽ trở nên khốc liệt hơn với hiệu ứng “call margin” từ các công ty chứng khoán. Cụ thể, chỉ trong tuần vừa qua, chỉ số VN-Index đã giảm hơn 100 điểm, tương ứng giảm 8% cùng với nhiều cổ phiếu giảm từ 15 - 20% chỉ trong 1 tuần. Nếu thị trường tiếp tục đà giảm này, tình trạng “call margin” ở các công ty chứng khoán sẽ diễn ra trên diện rộng và xuất hiện một nhịp giảm rũ bỏ để hạ bớt dư nợ margin của thời điểm hiện tại.

Theo vị chuyên gia, điểm sáng là sau nhịp giảm mạnh diễn ra vào tuần vừa qua, định giá của thị trường cũng như nhiều nhóm cổ phiếu đã về vùng hợp lý hơn. Cụ thể, định giá P/E của VN-Index đã về mức 13,7 lần, thấp hơn bình quân 5 năm qua. 

Trong bối cảnh lợi nhuận quý I của các doanh nghiệp công bố tăng trưởng mạnh trên mức nền thấp của cùng kỳ, định giá của thị trường có thể tiếp tục giảm thấp và trở nên hấp dẫn hơn đối với các nhà đầu tư.

Ông Khoa khuyến nghị, với việc nhiều cổ phiếu đã trở về vùng giá hấp dẫn sau nhịp điều chỉnh sâu của thị trường, nhà đầu tư có thể sớm giải ngân tăng tỷ trọng nhóm cổ phiếu VN30, bluechip trong các phiên sắp tới khi áp lực bán được cân bằng. Ngược lại, nên hạ dần tỷ trọng và hạn chế giải ngân mới đối với các cổ phiếu mang tính đầu cơ trong nhịp hồi và tuân thủ kỷ luật cắt lỗ.

Còn theo ông Bùi Văn Huy - Giám đốc Chi nhánh Chứng khoán DSC cho rằng, thị trường chứng khoán đang chịu tác động mạnh từ các biến số khó lường thế giới như căng thẳng địa chính trị, lạm phát, lãi suất, lợi suất trái phiếu và đồng Dollar tăng mạnh. Đồng thời, thị trường trong nước cũng có nhiều yếu tố kém tích cực như lạm phát và lãi suất huy động tăng dần, nhất là đà tăng phi mã của tỷ giá do chịu áp lực chênh lệch lãi suất và những diễn biến trên thị trường thế giới gần đây.

Tuy vậy, vị chuyên gia DSC cho rằng áp lực tỷ giá trong điều kiện bình thường chỉ mang đến nhịp điều chỉnh ngắn hạn chứ không tạo ra một thị trường giá xuống nếu không làm mất cân đối vĩ mô. Tuy nhiên, ông Huy cho rằng, điều đáng ngại của thị trường trong ngắn hạn là áp lực margin. Vị chuyên gia dự báo khả năng thị trường sẽ phải “trả giá” cho việc margin đang trên đỉnh lịch sử và tình trạng “call margin” có thể sẽ diễn ra vào tuần này.

Mặc dù không quá lạc quan, nhưng vị chuyên gia đến từ DSC cho rằng, khả năng VN-Index giảm 15 - 20% là rất khó xảy ra. Ngưỡng quanh MA200 (tương đương mốc 1.170 điểm) sẽ hỗ trợ mạnh cho đợt giảm giá lần này. Thị trường chỉ có thể “thủng” ngưỡng trên khi các trụ cột tăng giá trong nước bị xâm phạm rõ ràng và thị trường chứng khoán thế giới sụt giảm mạnh.

Còn tại thị trường trong nước, các trụ cột sẽ là môi trường lãi suất thấp và nới lỏng tiền tệ, sự phục hồi kinh tế trong nước cũng như kỳ vọng nâng hạng thị trường và KRX, các nguy cơ hiện mới ở mức cảnh báo chứ chưa đe dọa đảo chiều mạnh chính sách tiền tệ.

Dù vẫn còn một số yếu tố khác, nhưng ông Huy đánh giá không phải vấn đề quá đáng ngại. Thêm vào đó, khi các ngân hàng vẫn còn “game” tăng vốn và chia tách, cổ phiếu ngân hàng vẫn còn cơ hội phục hồi và chỉ số VN-Index khó giảm sâu.

Đưa ra chiến lược hành động, chuyên gia DSC cho rằng khi thị trường tăng thì nhìn đâu cũng tốt, còn khi “rơi” thì nhìn cái gì cũng xấu, quan trọng là cần tỉnh táo nhìn nhận trước khi hành động. Với những nhà đầu tư hành động theo xu hướng và muốn mọi thứ xác nhận, nghĩa là khi bối cảnh bớt xấu mới tham gia và rõ ràng hiện tại có rủi ro “bắt dao rơi”. Tuy nhiên, cần xác định là khi mọi thứ sáng tỏ thì mặt bằng định giá sẽ cao hơn. Còn với nhà đầu tư hành động sớm và dựa trên suy đoán, vị chuyên gia khuyến nghị nên giải ngân dần quanh MA200 với tỷ trọng phù hợp.

Nhà đầu tư ngắn hạn nên hành động ra sao?

Theo dự báo của ông Trần Trương Mạnh Hiếu - Trưởng phòng Phân tích Chứng khoán KIS, trong ngắn hạn, chỉ số VN-Index có thể sẽ tiếp tục điều chỉnh về vùng 1.150 điểm sau đó tích lũy quanh ngưỡng này và bật tăng trở lại. Trường hợp chỉ số chính giảm sâu hơn nữa rất khó diễn ra do các yếu tố cơ bản vẫn đang hỗ trợ thị trường.

Gợi ý chiến lược hành động ở thời điểm này, ông Hiếu cho biết nhà đầu tư vẫn nên đứng ngoài quan sát. Việc bắt đáy lúc này là hành động nguy hiểm không dành cho đại đa số nhà đầu tư mà chỉ dành cho những người chuyên nghiệp. Đặc biệt, khi xu hướng giảm có thể vẫn tiếp diễn và rủi ro vẫn ở mức cao khi chưa đảm bảo thị trường đảo chiều tăng trở lại, việc mở vị thế mua mới có thể dẫn đến thua lỗ lớn. Vì vậy, việc mua vào khi thị trường đã xác lập xu hướng tăng sẽ giúp hạn chế bớt rủi ro, bởi cổ phiếu giá thấp vẫn có thể thấp hơn nữa.

Mặc dù thị trường tiềm ẩn rủi ro trong ngắn hạn, nhưng vị chuyên gia KIS cho rằng nhà đầu tư cũng cần nhìn vào bức tranh dài hạn. Chẳng hạn, xu hướng tăng của thị trường vẫn được củng cố bởi các yếu tố vĩ mô như sự phục hồi của nền kinh tế Việt Nam, dòng vốn FDI, các chính sách tài khóa mở rộng. Do đó, nhịp điều chỉnh vừa qua nên được xem là cơ hội giải ngân cho những vị thế trung và dài hạn. Quan trọng là nhà đầu tư cần chọn thời điểm giải ngân hợp lý. Thời điểm đó có thể xuất hiện khi thị trường có những tín hiệu đảo chiều hoặc dòng tiền lớn trở lại khi thanh khoản tăng mạnh./.